De geschiedenis van de Turkse financiële markten gaat terug tot de 19de eeuw, toen het eerste instrument van de openbare schuld werd uitgegeven om de uitgaven van de Krimoorlog te financieren. De macht van het Ottomaanse Rijk zorgde er vervolgens voor dat de reikwijdte van de kapitaalmarkten in de daaropvolgende decennia aanzienlijk werd uitgebreid. De Borsa Istanbul (BIST), zoals we die vandaag kennen, werd opgericht in 2013 na de samenvoeging van alle verhandelbare activaklassen en financiële instrumenten in het land (aandelen, obligaties, geldmarktinstrumenten, derivaten, edelmetalen, etc.) op één platform.

De BIST-indexen, referentie voor aandelen

De Turkse aandelenmarkt weegt tussen de 390 en 400 miljard dollar op het moment dat deze regels worden geschreven, gebaseerd op de totale marktkapitalisatie van de genoteerde bedrijven. Beleggers gebruiken twee hoofdindexen als referentie voor deze markt. De BIST 30, die de grootste Turkse bedrijven omvat, vertegenwoordigt ongeveer 40 % van de totale kapitalisatie. De bredere BIST 100 omvat ongeveer 63 % van de kapitalisatie van Borsa Istanbul.

De vijf grootste bedrijven die er deel van uitmaken zijn de bankgroep QNB Finansbank (30,9 miljard dollar kapitalisatie), het conglomeraat Koç (13,9 miljard dollar), het transport- en vrachtbedrijf Türk Hava Yollari Anonim Ortakligi (12,2 miljard dollar), autofabrikant Ford Otomotiv (11,6 miljard dollar en voor 41 % in handen van het Amerikaanse moederbedrijf) en ten slotte de in het toerisme actieve groep Petrokent Turizm (4,2 miljard dollar).

De grootste bedrijven van Turkije. Ontdek ze met de aandelenscreener van MarketScreener via deze link (bron: MarketScreener)

Vanuit sectoraal oogpunt is de index vrij gediversifieerd. Ze bestaat voornamelijk uit holdings en investeringsmaatschappijen (15,4 %), banken (14 %), bedrijven uit de chemie-, olie- en kunststofsectoren (11,3 %), de sectoren transport en opslag (9,3 %), detailhandel (9,1 %), industriële ondernemingen (8,8 %) en basismetalen (5,2 %). Het technologische compartiment, overgedimensioneerd op sommige westerse beurzen, is erg zwak.

Een dynamische markt voor IPO's

Net als de meeste opkomende markten kent Turkije een sterke dynamiek inzake beursintroducties. In 2023 registreerde Borsa Istanbul 52 beursgangen – die in totaal 3 miljard dollar ophaalden – waarmee de beurs de 11de beurs ter wereld werd op dat vlak. Een beweging verergerd door een moeilijke toegang tot krediet, een erfenis van de razende inflatie die het land treft. Het openstellen van kapitaal voor het publiek lijkt het beste alternatief om fondsen te werven.

Vergeleken met de voorgaande vijf jaar heeft Turkije in 2023 veel meer IPO's gekend, en het verzamelde bedrag is geëxplodeerd (bron: EY)

Alle beleggers kunnen toegang krijgen tot de Turkse markt

Turkije legt geen specifieke beperkingen op aan buitenlandse beleggers, om de kapitaalstroom te bevorderen. De aankoop van Turkse aandelen is dus heel goed mogelijk, zolang je makelaar of tussenpersoon jou toegang biedt tot deze markt.

Turkije heeft zelfs hervormingen doorgevoerd om buitenlandse investeringen aan te trekken, waaronder het vereenvoudigen van de inschrijvingsprocedures en het bieden van fiscale prikkels. Buitenlandse investeerders kunnen ook beleggen in Turkse aandelen via ETF's en ADR's die beschikbaar zijn op internationale markten. De Amundi MSCI Turkey UCITS ETF Acc belegt in een panel van 18 bedrijven met de grootste kapitalisaties en liquiditeiten van het land. Het ETF staat genoteerd in euro, wat het wisselkoersrisico vermindert. Een dergelijke belegging blijft echter voorbehouden aan de meest ervaren beleggers gezien de huidige situatie van het land.

Regulering en bescherming van beleggers

De regulering van de Turkse aandelenmarkt wordt verzorgd door de Capital Markets Board of Turkey (CMB), die toezicht houdt op transparantie en op de bescherming van beleggers. De CMB legt regels op met betrekking tot informatieverstrekking en bedrijfsvoering, net zoals de AMF in Frankrijk of de SEC in de Verenigde Staten.

Openingstijden en beursdagen van de Turkse beurs

De Borsa İstanbul is geopend van maandag tot vrijdag, van 09:30 tot 18:00 lokale tijd. Het tijdsverschil tussen Nederland/België en Turkije is 1 uur in de winter en 2 uur wanneer in Nederland en België het zomeruur ingaat.

Een beetje macro-economie: inflatie in Turkije

In Turkije zijn de prijzen omhooggeschoten en hebben huishoudens hun koopkracht drastisch zien afnemen. Huur is in elk van de laatste twee jaar meer dan verdubbeld. De aardbeving in het zuiden van het land begin 2023 heeft extra spanningen op de markt gebracht, bovenop de rampzalige menselijke tol. De beleidsrentevoeten zijn bruusk verhoogd tot 45 %. Maar de voedingssector en de opeenvolgende verhogingen van het minimumloon dragen bij aan het opdrijven van de prijzen. Zo is de Turkse lira ingestort. Terwijl in maart 2021 de wisselkoers met de euro 1 EUR = 8 TRY bedroeg, is deze nu 1 EUR = 33,8 TRY.

De inflatie ging desondanks gepaard met een toestroom van buitenlands kapitaal naar Turkse aandelen sinds het begin van het tweede semester van vorig jaar nadat de regering een nieuw economisch programma aankondigde na de herverkiezing van president Recep Tayyip Erdogan. De Financial Times gaat uit van 1 miljard dollar alleen al voor de maand juni. De val van de Turkse lira, in eerste instantie gekoppeld aan een stopzetting van het beleid van massale economische ondersteuning, heeft Turkse aandelen goedkoop gemaakt voor buitenlandse investeerders. De waarderingsratio's zijn gedaald naar zeer lage niveaus, waardoor de rendementen stijgen en beleggers worden aangetrokken.

Maar vergis je niet. Deze buitenlandse investeringen zijn vooral een speculatieve gok in plaats van een strategische langetermijnbelegging. De situatie van het land is immers precair, om niet te zeggen rampzalig. De consumptie van de huishoudens is sterk afgenomen, alles wordt te duur. De beleidsrentevoeten van de centrale bank blokkeren bijna het hele kredietsysteem. Dat verklaart waarom de prestaties van Turkse aandelen in lokale valuta niets te maken hebben met die in euro. Zie de illustratie hieronder.

Een buitenlandse belegger mag niet vergeten zijn winsten om te rekenen naar de wisselkoers. In lokale valuta ziet dat er zo uit voor de BIST100 sinds maart 2021 (bron: Bloomberg)

Maar over dezelfde periode, in euro, is de index sinds eind 2022 niet meer veranderd. We kunnen echter de stijging van de index tussen juni en september 2023 opmerken dankzij de toestroom van buitenlands kapitaal na de herverkiezing van president Erdogan (bron: Bloomberg)