De betrekkingen met China waren een van de vele kerkelijke en internationale onderwerpen die de 85-jarige paus besprak in een exclusief interview met Reuters in zijn residentie in het Vaticaan op 2 juli.

De overeenkomst, die voor het eerst gesloten werd in 2018 en om de twee jaar vernieuwd moet worden, was een poging om een langdurige kloof op het vasteland van China tussen een ondergrondse kudde die trouw is aan de paus en een officiële kerk die gesteund wordt door de staat, te verzachten.

Beide partijen erkennen nu de paus als opperste leider van de katholieke kerk.

Het akkoord, dat nog voorlopig is, concentreert zich op samenwerking bij de benoeming van bisschoppen, waarbij de paus het laatste woord krijgt. De details ervan zijn niet openbaar gemaakt.

"Het akkoord verloopt goed en ik hoop dat het in oktober vernieuwd kan worden," zei Franciscus.

VERGELIJKING MET SOVJETBLOK

Franciscus verdedigde het akkoord als staatkunde van werken met het weinige dat beschikbaar is en proberen het te verbeteren.

Hij vergeleek de tegenstanders ervan met degenen die in de jaren zestig en zeventig de pausen Johannes XXII en Paulus VI bekritiseerden over de zogenaamde kleine-stappen-politiek, waarbij het Vaticaan soms ongemakkelijke deals sloot met Oost-Europese communistische naties om de Kerk tijdens de Koude Oorlog in leven te houden en de vervolging daar te beperken.

"Diplomatie is net zoiets. Wanneer je voor een geblokkeerde situatie staat, moet je de mogelijke weg, niet de ideale weg, er uit zien te vinden," zei Franciscus.

"Diplomatie is de kunst van het mogelijke en van dingen doen om het mogelijke werkelijkheid te laten worden," zei hij.

De belangrijkste architect van het beleid van het Vaticaan ten opzichte van het communistische Oostblok was Agostino Casaroli, een diplomaat die tussen 1961-1990 onder drie pausen diende en zijn carrière beëindigde als staatssecretaris.

"Veel mensen hebben zoveel dingen gezegd tegen Johannes XXIII, tegen Paulus VI, tegen Casaroli," zei Franciscus.

Casaroli's critici beschuldigden hem ervan met een goddeloze vijand om te gaan, maar de meeste historici zijn het erover eens dat zijn werk de Kerk in Oost-Europa levend heeft gehouden tot de val van de Berlijnse Muur in 1989.

De huidige situatie vergelijkend met die van vóór 1989, zei Franciscus dat zijn benoeming van bisschoppen in China sinds 2018 "langzaam gaat, maar ze worden wel benoemd".

Sinds de deal zijn er slechts zes nieuwe bisschoppen benoemd, wat volgens de tegenstanders bewijst dat de deal niet het gewenste effect heeft. Bovendien heeft de deal de positie geregulariseerd van zeven bisschoppen die vóór 2018 waren gewijd zonder goedkeuring van het Vaticaan.

De paus noemde het langzame proces "'de Chinese manier,' omdat de Chinezen dat tijdsbesef hebben dat niemand hen kan opjagen".

VOCALE OPPOSITIE

Een van de meest uitgesproken tegenstanders van de deal is kardinaal Joseph Zen, 90, de voormalige aartsbisschop van Hong Kong, die daar in mei kortstondig gearresteerd werd in een zaak van nationale veiligheid.

"Het Vaticaan heeft misschien uit goede trouw gehandeld, maar zij hebben

een onverstandige beslissing genomen," zei Zen tegen een groep van 300 mensen in

een kleine buurtkerk op het eiland Hongkong vorige maand.

Zen bad toen voor "broeders en zusters die vanavond de mis in geen enkele vorm kunnen bijwonen - want zij hebben nu geen vrijheid meer".

Zen en anderen hebben het Vaticaan ervan beschuldigd een oogje dicht te knijpen voor de schendingen van de mensenrechten in China. Het Vaticaan zegt dat het middelen moet hebben om de dialoog met Peking aan te gaan.

De overeenkomst tussen het Vaticaan en China leidde in 2020 tot een diplomatiek incident met de Verenigde Staten, toen de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo in een artikel in een conservatief katholiek tijdschrift en in een reeks Tweets het Vaticaan ervan beschuldigde zijn "morele autoriteit" op het spel te hebben gezet.

Het Vaticaan schold Pompeo uit en zei dat hij de Heilige Stoel probeerde mee te slepen in de Amerikaanse presidentscampagne, waarin het anti-China beleid van de Republikeinse Partij hoogtij viert.

De mate van vrijheid voor katholieken in China sinds het akkoord varieert naar gelang van de gebieden.

"Zij (de Chinezen) hebben ook hun eigen problemen, want het is niet in elke streek van het land dezelfde situatie. Het (de behandeling van katholieken) hangt ook af van de plaatselijke leiders," zei Franciscus.