De Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA), die herhaaldelijk haar bezorgdheid heeft geuit over de beschieting van de centrale, heeft voorgesteld een zone ter bescherming van de nucleaire veiligheid en beveiliging rond de centrale in te stellen.

Welk nucleair materiaal bevindt zich in Europa's grootste kerncentrale, wat zijn de risico's en waarom vechten Rusland en Oekraïne erom?

WAT IS HET?

De kerncentrale van Zaporizja heeft zes VVER-1000 V-320 watergekoelde en watergemodereerde reactoren van sovjetontwerp die Uranium 235 bevatten, dat een halfwaardetijd heeft van meer dan 700 miljoen jaar.

De bouw begon in 1980 en de zesde reactor werd in 1995 op het net aangesloten. Alle zes reactoren staan nu in koude stilstand nadat reactor nr. 6 op 12 september werd stilgelegd.

Een koude stillegging betekent dat de temperatuur van de reactor onder het kookpunt ligt, maar dat de elektrische pompen die water door de reactorkern pompen nog steeds moeten werken om de brandstof te koelen.

De centrale produceert geen elektriciteit meer.

WAT ZIJN DE RISICO'S?

Het grootste risico is de oververhitting van de kernbrandstof, die kan optreden als de stroom die de koelsystemen aandrijft, wegvalt. Beschietingen hebben herhaaldelijk de elektriciteitsleidingen doorgesneden.

Op 8 oktober verloor de centrale haar laatste externe stroomvoorziening, waardoor ze meer dan een dag afhankelijk was van dieselgeneratoren, aldus het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie. Op 9 oktober werd de stroomvoorziening hersteld.

Voor de oorlog beschikte de centrale over vier hoogspanningslijnen die toegang gaven tot het elektriciteitsnet, en over meerdere back-up lijnen.

KAN DE REACTOR SMELTEN?

Water onder druk wordt gebruikt om de warmte van de reactoren af te voeren, zelfs wanneer deze zijn stilgelegd, en water onder druk wordt ook gebruikt om verwijderde verbruikte splijtstof uit de reactoren af te koelen.

Als de stroom uitvalt en hulpsystemen zoals 20 dieselgeneratoren (die genoeg diesel hebben voor 10 dagen) de reactoren niet koel houden, kan de brandstof smelten en kan de zirkoniumbekleding waterstof afgeven.

WAT GEBEURT ER BIJ EEN MELTDOWN?

Bij een meltdown van de brandstof, die zelfs na het stilleggen van de reactor nog enige tijd extreem heet blijft, kan een brand of explosie ontstaan waarbij een pluim van radionucliden in de lucht terechtkomt, waar ze zich over een groot gebied kunnen verspreiden.

Het ongeluk bij Chornobyl heeft jodium-131, cesium-134, strontium-90 en cesium-137 verspreid over delen van Noord-Oekraïne, Wit-Rusland, Rusland en Noord- en Midden-Europa.

Volgens de Verenigde Naties werden bijna 8,4 miljoen mensen in Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne blootgesteld aan straling. Ongeveer 50 doden worden rechtstreeks toegeschreven aan de ramp zelf.

Maar 600.000 "liquidatoren", die betrokken waren bij brandbestrijding en opruimwerkzaamheden, werden blootgesteld aan hoge doses straling. Honderdduizenden werden geherhuisvest.

Er zijn steeds meer aanwijzingen dat de gevolgen van de ramp in Tsjernobyl voor de gezondheid veel ernstiger waren dan aanvankelijk werd voorgesteld, zowel destijds als in de jaren na het ongeval.

Het aantal gevallen van schildklierkanker bij kinderen in grote delen van Wit-Rusland, Rusland en Oekraïne nam na het ongeval toe. Er was een veel hogere incidentie van endocriene stoornissen, bloedarmoede en ademhalingsziekten bij kinderen in besmette gebieden.

HOE ZIT HET MET DE GEBRUIKTE BRANDSTOF?

Naast de reactoren is er op de locatie ook een droge opslagplaats voor verbruikte splijtstof, en op elke reactorlocatie bassins voor verbruikte splijtstof die worden gebruikt om de verbruikte splijtstof af te koelen.

"De bassins met verbruikte splijtstof zijn gewoon grote bassins met uranium splijtstofstaven erin - ze zijn echt heet, afhankelijk van hoe lang ze daar al liggen," zei Kate Brown, een milieuhistorica aan het Massachusetts Institute of Technology, wiens boek "Manual for Survival" de volledige omvang van de ramp in Tsjernobyl documenteert, in augustus.

"Als er geen vers water wordt toegevoegd, zal het water verdampen. Zodra het water verdampt, wordt de zirkoniumbekleding heet en kan deze in brand vliegen. Dan hebben we een slechte situatie - een brand van bestraald uranium die veel lijkt op de situatie in Tsjernobyl waarbij een heel complex van radioactieve isotopen vrijkomt.

Een emissie van waterstof uit een bassin voor verbruikte splijtstof veroorzaakte een explosie in reactor 4 bij de Japanse kernramp in Fukushima in 2011.

Volgens een verklaring van Oekraïne aan de IAEA uit 2017 was er in totaal meer dan 2.200 ton nucleair materiaal exclusief de reactoren.

WIE CONTROLEERT HET?

Na de invasie van Oekraïne op 24 februari namen Russische troepen begin maart de controle over de centrale over.

Speciale Russische militaire eenheden bewaken de faciliteit en er zijn Russische nucleaire specialisten ter plaatse. Oekraïens personeel blijft de centrale helpen bedienen.

Nadat de Russische president Vladimir Poetin een deel van Oekraïne had geannexeerd, waaronder het gebied waar de kerncentrale staat, ondertekende hij op 5 oktober een decreet om de Russische controle over de centrale te formaliseren.

Directeur-generaal Rafael Grossi van de IAEA heeft voorgesteld een zone voor nucleaire veiligheid en beveiliging rond de centrale in te stellen.