Terwijl westerse scheepvaart- en maritieme dienstverleners zich verre houden van Russische olie om niet in conflict te komen met sancties of hun reputatie te schaden, springen nieuwe bedrijven in de leemte, die oude tankers overnemen die normaal gesproken zouden worden gesloopt.

De Europese Unie verbood vanaf 5 december alle invoer over zee van Russische ruwe olie en in februari volgt een verbod op de invoer van brandstoffen.

Ook verbood zij bedrijven en particulieren in het blok om financierings-, bemiddelings-, verzendings- en verzekeringsdiensten te verlenen voor het verschepen van Russische olie naar elders als de ruwe olie werd gekocht boven een prijsplafond van 60 dollar per vat dat maandag van kracht werd.

In de afgelopen maanden hebben Griekse en Noorse eigenaars verouderde tankers voor recordprijzen verkocht aan opkomende kopers uit het Midden-Oosten en Azië die profiteren van de torenhoge charterprijzen voor schepen die Russische olie naar India en China willen verschepen.

Tankerbeheerbedrijven zoals Fractal Shipping, dat vanuit het Zwitserse financiële centrum Genève wordt geleid, plukken daar de vruchten van.

In minder dan een jaar tijd heeft Fractal een vloot van 23 olie- en brandstoftankers samengesteld die onlangs door eigenaars in Dubai zijn gekocht. De meeste brengen Russische ruwe olie van havens aan de Oostzee en de Zwarte Zee naar Azië, zo blijkt uit Refinitiv Eikon ship tracking.

Chief Executive Mathieu Philippe zei dat hij het idee voor Fractal een jaar geleden lanceerde, omdat hij erop gokte dat de wereldwijde tankervloot overbelast raakte en dat zowel de kosten van de schepen als de vrachttarieven onvermijdelijk zouden stijgen.

Maar halverwege dit jaar begonnen nieuwe scheepseigenaren, bekend als opdrachtgevers, hem te vragen om in de Russische oliebusiness te stappen.

"In augustus en september kregen we veel tankers. Onze opdrachtgevers wilden in de business stappen voor de Russische opportuniteit", vertelde de veteraan uit de scheepvaartsector aan Reuters.

PRIJSSTIJGING

Grote westerse oliemaatschappijen stoppen gewoonlijk met het gebruik van tankers als ze ongeveer 15 jaar oud zijn, en veel tankers zouden dan worden gesloopt. De vloot van Fractal bestaat daarentegen volledig uit oudere schepen van 13 tot 19 jaar oud, zo blijkt uit de website van Fractal.

Nu nieuwkomers op de Russische markt hun slag willen slaan, zijn de prijzen van tweedehands olietankers sterk gestegen, vooral voor Aframax-schepen die tot 600.000 vaten kunnen vervoeren, de standaardgrootte voor het laden van ruwe olie in de Russische Baltische havens.

Het prijskaartje voor 20 jaar oude Aframax schepen is met 86% gestegen van 11,8 miljoen dollar op 1 januari tot 22 miljoen dollar nu, volgens het taxatiebedrijf VesselsValue.

Tot nu toe zijn er dit jaar 148 Aframax verkopen gemeld, een stijging van 5% ten opzichte van dezelfde periode in 2021, aldus VesselsValue.

Uit onderzoek van scheepsmakelaar Clarksons bleek dat er in de eerste 11 maanden van 2022 meer tankers werden verkocht dan in enig volledig jaar daarvoor en de verkopen in oktober vestigden een nieuw maandrecord van 76.

Tot 5 december waren er geen westerse sancties op het vervoer van Russische olie naar Aziatische markten, dus Fractal en andere beheermaatschappijen hadden geen regels overtreden.

Om mogelijke valkuilen te vermijden, zei Philippe echter dat Fractal geen zaken doet met bedrijven die in Russische handen zijn. Dat zou ook een no-go zijn voor westerse banken die maritieme handel financieren, zei hij.

Om te voorkomen dat de nieuwe EU-sancties de export van miljoenen vaten Russische ruwe olie per dag stopzetten en de wereldwijde brandstofkosten opdrijven, heeft de Groep van Zeven (G7) rijke landen de gevolgen verzacht door export toe te staan onder een plafond van 60 dollar per vat.

Doel van het plan is de exportinkomsten van Rusland te verminderen, maar de olievoorraden op peil te houden.

Het akkoord over de maximumprijs betekent dat operaties zoals die van Fractal zonder problemen Russische ruwe olie kunnen blijven verschepen, zolang de transacties onder de limiet blijven.

Het Kremlin heeft herhaaldelijk gezegd dat het geen olie onder het nieuwe prijsplafond zal verkopen, terwijl de twee grootste afnemers van Rusland, China en India, niet hebben beloofd zich aan de limiet te houden.

VAREN NAAR RUSLAND

Nieuwe scheepseigenaren die bereid zijn Russische olie te vervoeren, strijken hun geld op. "Schepen die 80.000 dollar per dag verdienen in de Middellandse Zee, kunnen 130.000 dollar per dag verdienen als ze Russische olie vervoeren", aldus een scheepsmakelaar, die niet bij naam genoemd wil worden omdat hij niet met de media mag spreken.

De tarieven voor ruwe olietankers zijn gestegen tot het hoogste niveau sinds 2008, afgezien van een korte periode in 2020 toen oliemaatschappijen naarstig op zoek gingen naar tankers om brandstof op te slaan toen de vraag als gevolg van de pandemie instortte.

Eigenaars van tankers kunnen voor sommige reizen meer dan 100.000 dollar per dag verdienen, aldus Omar Nokta, analist bij investeringsbank Jefferies.

"Hoewel nog moet worden afgewacht hoe het prijsplafond voor de Russische export uiteindelijk zal uitpakken, is het duidelijk dat de tankervloot wordt opgerekt en langere afstanden aflegt," zei hij.

Er worden nu meer tankers ingezet voor reizen van weken, waarbij Russische olie van de Oostzee en de Zwarte Zee naar Azië wordt verscheept, terwijl Russische olie vroeger voornamelijk in Europa werd verkocht en de reizen slechts enkele dagen duurden.

De scheepsbouw stagneerde ook tijdens de pandemie en de leveringen van nieuwe olietankers volgend jaar zullen volgens analyses van scheepsmakelaars historisch laag zijn.

Reuters controleerde 18 tankers van Fractal aan de hand van Refinitiv Eikon scheepsvolggegevens.

Twaalf hebben de afgelopen twee maanden voor het eerst olie geladen in Russische havens, voor het eerst sinds het begin van de oorlog in Oekraïne, of in ieder geval voor het eerst in meer dan een jaar, zo bleek uit de gegevens. Twee hebben regelmatig Russische havens aangedaan.

Zo laadde de door Fractal beheerde Charvi tanker midden september ruwe olie in de Russische Baltische haven Primorsk alvorens uit te varen om zijn lading te lossen in Sikka, India.

De tanker die vroeger eigendom was van het Noorse Viken Shipping onder de naam Storviken had nog nooit een Russische haven aangedaan, zo blijkt uit gegevens van Refinitiv Eikon die teruggaan tot 2010.

Ook Daphne V, een andere tanker die vroeger eigendom was van Viken Shipping en nu wordt beheerd door Fractal, deed op 11 november voor het eerst sinds het begin van de oorlog in Oekraïne Primorsk aan en is op weg naar het Suezkanaal op weg naar Azië.

De tanker heette Kronviken voordat hij in andere handen overging. Viken Shipping zei dat het geen schepen had verkocht aan Russische eigenaars, maar weigerde de kopers te identificeren.

Scheepsmakelaar Braemar schatte dat ongeveer 120 van de 212 tankers die dit jaar aan mogelijke Russische kopers werden verkocht, gericht waren op de handel in Russische ruwe olie, terwijl er vorig jaar vrijwel geen verkopen waren aan kopers die betrokken waren bij het verschepen van Russische ruwe olie.

SANCTIES OMZEILEN

Het Amerikaanse ministerie van Financiën heeft enige aanwijzingen gegeven over de werking van het plafond, maar er blijven vragen bestaan over de handhaving ervan.

"Het prijsplafond is erg verwarrend", aldus Philippe van Fractal. "Wij zijn zeker een van de bedrijven die in de Russische handel willen blijven. Als zakenmensen moeten we opportunistisch zijn."

Kopers moeten documenten, zoals facturen, overleggen aan rederijen of verzekeraars om aan te tonen dat zij zich aan het plafond hebben gehouden, maar het zal in wezen neerkomen op zelfcontrole, zonder sancties voor aanbieders van scheepvaartdiensten als zij te goeder trouw hebben gehandeld.

Transacties waarvan wordt aangetoond dat ze buiten het prijsplafond vallen, zouden de sancties effectief doorbreken, en andere schepen die op enig moment betrokken zijn geweest bij het omzeilen van olie-exportsancties tegen Venezuela en Iran zouden wel eens een rol kunnen spelen in die handel, aldus analisten.

Een van de doelstellingen van het plan van de G7 voor een prijsplafond is te voorkomen dat deze zogenaamde "dark fleet" groter wordt door de export van Russische olie op transparante wijze mogelijk te maken zonder de sancties te overtreden.

Deze dark fleet, die volgens Trafigura en andere bronnen in de scheepvaartsector goed is voor ongeveer 10% van alle olietankers ter wereld, heeft Iran bijna tien jaar lang geholpen om een Amerikaans embargo te omzeilen, en Venezuela sinds 2019.

Ten minste 21 tankers zijn overgeschakeld op het vervoer van Russische olie nadat ze eerder werden gebruikt voor Iraanse zendingen, aldus Claire Jungman, stafchef van de Amerikaanse belangengroep United Against Nuclear Iran (UANI), die het Iraanse tankerverkeer volgt via het volgen van schepen en satellieten.

Van die schepen zijn er minstens vier in de afgelopen maanden van eigenaar veranderd.

Scheepsmakelaar Braemar zei ook dat sommige van de schepen die betrokken waren bij het vervoer van Iraanse en Venezolaanse olie, overschakelen op het vervoer van Russische olie.

Zij schat dat de zogenaamde schaduwvloot die olie uit die twee landen en sommige daarvan ook voor Rusland vervoert, bestaat uit 107 Aframaxen, 65 grotere Suezmaxen en 82 VLCC's (Very Large Crude Carriers).

"In plaats van één geoptimaliseerde vloot heb je nu twee afzonderlijke geoptimaliseerde vloten", aldus Christian M. Ingerslev, chief executive van het Deense Maersk Tankers.

"Als de sancties voortdurend worden aangepast, wordt het heel moeilijk voor de bedrijven die zich aan de sancties houden om het risico te nemen, omdat ze niet weten wat er morgen zal gebeuren," zei hij.