Premier Fumio Kishida heeft Japan Inc. opgeroepen de lonen te verhogen en een einde te maken aan de decennialange vlakke lonen die de groei in de op twee na grootste economie ter wereld hebben gedrukt.

Fast Retailing Co Ltd, dat eigenaar is van kledinggigant Uniqlo, zei dat het de lonen met maximaal 40% zou verhogen, wat de verwachting voedt dat grote fabrikanten meer zullen bieden tijdens de jaarlijkse loononderhandelingen met de vakbonden dit voorjaar.

Maar de kleine bedrijven die de meeste banen in Japan verschaffen, kunnen over het algemeen de lonen niet verhogen, zeggen bedrijfseigenaren, economen en ambtenaren. Getroffen door de pandemie hebben kleine bedrijven nu moeite om hogere kosten door te berekenen uit angst klanten te verliezen.

Dat is slecht nieuws voor zowel Kishida als de centrale bank, die jarenlange stimuleringsmaatregelen wil afbouwen. Het gebrek aan brede loongroei illustreert de strijd van Japan om te ontsnappen aan een deflatiespiraal die huishoudens en bedrijven heeft gedwongen om te bezuinigen in plaats van uit te geven.

"Natuurlijk kunnen we loonsverhogingen geven, dat is gemakkelijk, maar over twee jaar zijn we failliet", zegt Kawada, wiens bedrijf in Tokio, Kowa, advertenties en brochures drukt.

De papierkosten zijn vorig jaar drie keer zo hoog geworden en zijn mogelijkheden om de prijzen te verhogen worden beperkt door de concurrentie.

"De bedrijven die kunnen volhouden en lagere prijzen kunnen bieden, zelfs tijdelijk, krijgen het werk," zei hij. "Iedereen verliest geld, dus het is gewoon een kwestie van zo lang mogelijk volhouden totdat de anderen failliet gaan."

Kawada heeft het bedrijf dat zijn vader heeft opgericht meegenomen naar webproductie en video, maar ziet niet genoeg toekomst om het aan zijn zoon door te geven. Hij overweegt het te sluiten wanneer hij met pensioen gaat.

MONOZUKURI

Rengo, de grootste arbeidersgroep van Japan, heeft gevraagd om een loonsverhoging van 5% bij de voorjaarsbesprekingen en grote bedrijven bieden naar verwachting ongeveer 2,9%, de grootste stijging in 26 jaar.

Sommige leden van Tokyo Union, die ongeveer 600 werknemers bij voornamelijk kleine bedrijven vertegenwoordigt, zullen "een klein beetje loonsverhoging krijgen, als ze er echt om vragen", zei vice-voorzitter Tatsuya Sekiguchi.

Vorig jaar hielden sommige werkplekken gelijke tred met de kosten van levensonderhoud en slechts weinigen kregen een beetje extra, zei hij. Veel werkplekken zijn nog steeds niet hersteld van de pandemie, zei hij.

Kleine en middelgrote bedrijven zijn goed voor 99% van de bedrijven in Japan en bijna 70% van de werkgelegenheid, volgens een overheidsonderzoek uit 2016, het laatst beschikbare.

Zij vormen de ruggengraat van de productie, of "monozukuri", gebouwd op lagen van toeleveranciers van kleine onderaannemers omhoog. Toyota Motor Corp heeft ongeveer 60.000 leveranciers.

Kleine bedrijven willen de lonen verhogen, maar zijn overgeleverd aan de genade van de klanten, aldus Takumi Tsunoda, een senior econoom bij het Shinkin Central Bank Research Institute.

"Hun grootste zorg is dat klanten zullen overstappen naar een andere leverancier. Ze hebben het gevoel dat ze geen andere keuze hebben dan zich neer te leggen bij de onmogelijke eisen van grote bedrijven."

Kleine en middelgrote bedrijven berekenen slechts 47% van de hogere kosten door aan afnemers, zo bleek uit een onderzoek van het ministerie van Handel en Industrie in september. Dat was "niet voldoende" en een teken dat de leveranciers een groot deel van de last op zich nemen, aldus Hiroyuki Sameshima, ambtenaar van het ministerie.

De trend is het duidelijkst in sectoren met veel kleine leveranciers. Vrachtwagenbedrijven, bijvoorbeeld, kunnen slechts 19% van hun kostenstijgingen doorberekenen, zei hij.

De waakhond voor eerlijke handel noemde vorige maand 13 grote bedrijven die volgens haar weigerden hogere prijzen van leveranciers te accepteren. Geen van hen werd beschuldigd van illegale activiteiten, maar het publiekelijk aan de schandpaal nagelen werd gezien als een poging om hen meer te laten betalen.

UNPROFITABLE

Kazeya Ono, een 28-jarige werknemer van een kledingwinkel, zei dat hij zich niet kan voorstellen dat de loonsituatie ooit zal verbeteren.

"Onze generatie is geboren na het uiteenspatten van de Japanse zeepbel. We hebben nooit een bloeiende economie gezien."

In dollar uitgedrukt bedroeg het gemiddelde jaarloon in Japan in 2021 39.711 dollar, ver onder het OESO-gemiddelde van 51.607 dollar en weinig veranderd ten opzichte van het begin van de jaren negentig. Dat heeft de consumptie van huishoudens, die meer dan de helft van de Japanse economie uitmaakt, onder druk gezet. (Grafiek: Japanse loonstijging blijft achter bij grote concurrenten, https://www.reuters.com/graphics/JAPAN-ECONOMY/COMPANIES-WAGES/byprlremwpe/chart.png)

De reële lonen, die rekening houden met de inflatie, hebben de grootste klap in acht jaar gekregen.

Duurzame loonstijgingen zullen moeilijk haalbaar blijven zolang er veel onrendabele kleine bedrijven overblijven, aldus Masaaki Kanno, hoofdeconoom bij Sony Financial Group en voormalig functionaris van de centrale bank.

Zwakke bedrijven zijn geholpen door stimuleringsmaatregelen van de overheid, vooral door de pandemie.

Werknemers met lage lonen redden zich door te bezuinigen. Parttimers zijn vaak huisvrouwen die zich bijvoorbeeld richten op het verzamelen van spaarpunten om geld te besparen, aldus Keitaro Kawakami, onderzoeksadviseur bij het Shufu JOB Research Institute.

Kawada, de eigenaar van de drukkerij, heeft in bijna 20 jaar geen pas afgestudeerden aangenomen - ook al zijn die goedkoper dan mensen met een middencarrière. Hij kan een jongere werknemer geen baan voor het leven garanderen.

"Als wij failliet gaan, is dat niet alleen een probleem voor mij, maar ook voor de werknemers en hun gezinnen," zei hij. "We moeten een manier vinden om als bedrijf te overleven en samen ons best te doen."

($1 = 128,1300 yen)