De inspanning van RioZim Ltd, een van de grootste mijnbouw- en energiebedrijven van Zimbabwe, weerspiegelt hoe de recente ommekeer van China inzake buitenlandse steenkoolfinanciering ontwikkelingslanden in Afrika en Azië ertoe dwingt hun energieplannen te heroverwegen. China, dat een van de grootste financiers van kolenprojecten over de hele wereld was, heeft in september aangekondigd dat het geen nieuwe kolenprojecten in het buitenland zal bouwen, als onderdeel van pogingen om de toekomstige koolstofuitstoot te beteugelen.

Energie- en klimaatspecialisten zijn benieuwd naar de gevolgen, onder meer of het een snellere overschakeling naar schonere energie zal forceren, tot gevolg zal hebben dat andere financiers bijspringen of tot stroomtekorten zal leiden. Zimbabwe, dat nu al te kampen heeft met een tekort aan elektriciteit, heeft een van de grootste steenkoolreserves van Afrika.

"Het energiebeleid waarin Zimbabwe zich nu bevindt, is emblematisch voor wat veel ontwikkelingslanden over de hele wereld te wachten staat," zei Leo Roberts, in het VK gevestigd onderzoeksmanager die zich bij de klimaatdenktank E3G op de overgang naar steenkool concentreert.

De plannen voor de miljarden kostende Sengwa energiecentrale in het noordwesten van Zimbabwe behelzen meer dan een verdubbeling van de huidige elektriciteitscapaciteit van het land.

De energiedivisie van RioZim, Rio Energy, had gehoopt op financiering voor de geplande centrale en de bijbehorende kolenmijn door de Chinese banken Industrial and Commercial Bank of China (ICBC) en China Minsheng Banking Corporation Ltd.

Nu overweegt Rio Energy alternatieve financieringsplannen. "Wij zijn nog steeds in de markt om het project te financieren en wij zullen met alle mogelijke financiers samenwerken, ook met de Chinezen," zei moederbedrijf RioZim tegen Reuters.

Het bedrijf zei dat een andere optie die overwogen wordt is om het project om te vormen tot een centrale die op gas werkt, maar dat idee is "afhankelijk van het resultaat van haalbaarheidsstudies" en er is geen tijdschema voor vastgesteld.

RioZim zei tegen Reuters dat ICBC en Minsheng Bank "een ondersteunende rol zijn gaan spelen", maar dat zij geen commentaar kan geven op de huidige status van hun betrokkenheid, omdat zij geen directe relatie met de bedrijven heeft. Chinese bankfinanciering voor kolencentrales in het buitenland is vaak geregeld om Chinese bouwondernemingen te steunen, die dan bouwcontracten sluiten met de onderneming die de centrale plant.

ICBC heeft vertegenwoordigers van niet-gouvernementele milieuorganisaties tijdens een bijeenkomst in juni 2021 verteld dat de bank het Sengwa-project niet langer zou financieren, volgens twee mensen die de bijeenkomst bijwoonden.

ICBC heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar, ook niet over de vergadering of over de vraag of zij van plan is het Sengwa-project te financieren. Minsheng Bank heeft ook niet gereageerd op vragen van Reuters over financieringsplannen.

Plannen voor een ander groot kolen-energieproject in Zimbabwe, bekend onder de naam Lusulu, zijn ook in de lucht, volgens PER Lusulu Power, het in Harare gevestigde energiebedrijf achter de centrale, dat op Chinese steun had gerekend.

Een woordvoerder van de regering van Zimbabwe weigerde commentaar te geven op de status van beide projecten. Hij zei dat Zimbabwe het recht heeft zijn steenkoolvoorraden te exploiteren als dat nodig is en dat het "geen groeivooruitzichten zal opofferen op het altaar van argumenten die met het milieu te maken hebben".

Het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft niet geantwoord op vragen over de status van de financiering van de Sengwa en Lusulu projecten. Maar het zei dat Peking de ontwikkelingslanden zal steunen bij het overschakelen op groenere energie.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken voegde eraan toe dat China, dat nauwe economische en diplomatieke banden heeft met Harare, "zijn steun aan Zimbabwe's ontwikkeling van duurzame energieprojecten zal opvoeren, en Zimbabwe's duurzame ontwikkeling zal helpen."

OP DE RAND VAN DE AFGROND

Christine Shearer, programmadirecteur steenkool van de Amerikaanse denktank Global Energy Monitor, zei dat de Chinese financiering voor steenkoolenergie bevroren lijkt te zijn.

Ondanks het gebrek aan duidelijkheid over wat de aankondiging van Xi betekent voor geplande projecten, hebben sindsdien geen nieuwe kolencentrales meer publiekelijk Chinese steun aangekondigd, "wat suggereert dat de internationale financieringskraan voor nieuwe kolenprojecten uit China inderdaad is dichtgedraaid," zei Shearer.

Globaal gezien zou ongeveer $63 miljard aan Chinese staatsfinanciering, verdeeld over 57 projecten, in gevaar kunnen komen door de terugtrekking van China uit de financiering van steenkoolprojecten in het buitenland, volgens Global Energy Monitor. De terugtrekking zou de pijplijn van steenkoolprojecten in Afrika met twee derde kunnen inkrimpen tot 3,6 gigawatt (GW), schat de denktank E3G.

In Zimbabwe heeft minder dan de helft van de bevolking toegang tot elektriciteit. Het land heeft ingezet op kolengestookte energie om het chronische elektriciteitstekort aan te pakken en banen te scheppen.

RioZim spreekt al meer dan tien jaar over de bouw van de Sengwa centrale. De plannen omvatten het toevoegen van 2,8 gigawatt (GW) aan het net en het opnieuw opstarten van de aangrenzende kolenmijn, die sinds 2014 gesloten is. Momenteel heeft Zimbabwe de capaciteit om ongeveer 2,3 GW op te wekken, die hoofdzakelijk afkomstig is van een grote waterkrachtcentrale, maar ook van vier kolengestookte centrales.

De geplande Sengwa centrale, in de buurt van de stad Gokwe, zou volgens Rio Energy 1.100 vaste banen en bijna vier keer zoveel tijdelijke banen in de bouw opleveren. Sedeya Jetro, hoofd van een plaatselijke lagere school, zei dat de banen de ouders in staat zouden stellen schoolgeld te betalen en "veel betekenen voor deze gemeenschap."

Rio Energy vertelde Reuters dat ICBC in 2019 een blijk van belangstelling - of niet-bindende toezegging - had gedaan aan een Chinese bouwonderneming om de eerste fase van het Sengwa-project te financieren. Noch het bouwbedrijf, PowerChina International Engineering Co., noch zijn moederbedrijf, Power Construction Corporation of China, reageerden op verzoeken om commentaar.

Minsheng Bank heeft RioZim ook een niet-bindende toezegging gedaan voor de financiering van een tweede fase van het Sengwa-project, volgens Rio Energy en een door Reuters bekeken interessebrief van Minsheng Bank van augustus 2020. De toezegging liep in februari 2021 af, aldus de brief.

Een ambtenaar van de Minsheng Bank die het document ondertekende, zei in een antwoord per e-mail aan Reuters dat de brief van belangstelling "een handelsgeheim" was en reageerde niet op vragen over de financieringsplannen. Woordvoerders van Minsheng Bank en ICBC reageerden niet op verzoeken om commentaar.

Rio Energy hoopte op 3,4 miljard dollar aan financiering voor de tweede fase van de centrale, volgens een ontwerpcontract met een eenheid van ingenieurs- en bouwbedrijf China Gezhouba Group Corporation (CGGC). Het contract, dat door Reuters werd ingezien, is gedateerd november 2020 en opgesteld door beide bedrijven.

In antwoord op vragen over de geplande Sengwa centrale zei het moederbedrijf van CGGC, China Energy Engineering Corporation, tegen Reuters dat een dochteronderneming in 2020 een samenwerkingsovereenkomst voor de bouw heeft getekend. "Er is momenteel geen vooruitgang met dit project," zei het, waarbij het zich beriep op een gebrek aan financieringsverbintenissen.

PER Lusulu Power is van plan de Lusulu-centrale van 2,1 GW te bouwen in de westelijke provincie Matabeleland North van Zimbabwe. Zij kondigde in 2015 aan dat Chinese financiële instellingen ermee hadden ingestemd de bouw ervan te financieren, onder voorwaarden. Op de website van PER Lusulu Power staat dat de onderneming een bouwcontract heeft gesloten met China State Construction Engineering Corporation, dat zich zou verzekeren van schuldfinanciering door de Bank of China.

PER Lusulu Power had ook financiering tot $2 miljard voor het project gezocht bij ICBC, volgens door Reuters ingeziene uittreksels van een term sheet van augustus 2020. Het term sheet is een niet-bindende overeenkomst waarin de voorwaarden voor een investering worden vastgelegd. Het was niet ondertekend, en was opgesteld door ICBC, volgens een persoon die bekend was met het document.

Bank of China zei in een verklaring dat zij geen elektriciteitsprojecten in Zimbabwe heeft en geen plannen heeft om er een te ontwikkelen. ICBC en China State Construction Engineering hebben niet gereageerd op vragen over het Lusulu-project.

ECONOMISCHE ONTWIKKELING

Eén door China gefinancierd project dat vooruitgang boekt is in de noordwestelijke stad Hwange, waar de bouw reeds ver gevorderd was toen China zijn bevriezing van de steenkoolfinanciering aankondigde. Het project behelst de uitbreiding van een bestaande kolencentrale en is gefinancierd met een lening van ruwweg $1 miljard van de Export-Import Bank of China, heeft de regering van Zimbabwe gezegd.Zimbabwe Power Company, die de centrale beheert, zei in een verklaring van november dat de uitbreiding "goed blijft vorderen" en voor meer dan tweederde voltooid was. De EximBank van China heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Verwacht wordt dat het project de werkgelegenheid zal doen toenemen door bijna een verdubbeling van het huidige personeelsbestand van 2.853 personen, terwijl het ook de steenkoolindustrie van de stad, die werk biedt aan nog eens duizenden mensen, in stand zal houden. De woordvoerder van de Zimbabwaanse regering zei dat het land veel beter in staat zal zijn om aan de vraag naar elektriciteit te voldoen zodra de uitbreiding - die 600 megawatt moet toevoegen - voltooid is.

Voorstanders van hernieuwbare energie in Afrika en elders zeggen dat China's terugtrekking uit de steenkoolsector een kans biedt om schoon schip te maken. Zimbabwe is zijn plannen voor het opwekken van hernieuwbare energie, zoals zonne-energie, aan het uitbreiden, maar dergelijke projecten kunnen minder vaste werknemers vereisen dan steenkool, waardoor ze minder aantrekkelijk worden voor regeringen die werkgelegenheid willen scheppen.

Sydney Gata, uitvoerend voorzitter van de Zimbabwe Electricity Supply Authority, zei dat een onmiddellijke omschakeling op zonne- en windenergie niet haalbaar is, gezien de omvang van de energiebehoeften van het land.

"Hernieuwbare energiebronnen zijn geen onmiddellijk plan B voor Zimbabwe," zei hij.