Gewapende agenten van het overheidsagentschap voor milieubescherming Ibama, die sinds maandag per helikopter en motorboot zijn ingezet, hebben tientallen mijnwerkers gearresteerd en verwijderd in het grootste inheemse reservaat van Brazilië aan de noordelijke grens met Venezuela.

Ze hebben houten hutjes en een hangar met een vliegtuig in brand gestoken op een clandestiene landingsbaan die door de mijnwerkers wordt gebruikt om voorraden in te vliegen.

Tegen dinsdag zei het agentschap dat het een helikopter, een vliegtuig en een bulldozer had vernietigd en wapens, boten van 12 meter en vaten met 5.000 liter brandstof in beslag had genomen, naast generatoren, internetantennes, diepvriezers en een ton voedsel,

De operatie werd gesteund door het regeringsbureau voor inheemse zaken Funai en door militairen die blokkades op de rivieren aanbrachten om de toevoer naar de mijnwerkers af te snijden, zei Ibama in een verklaring.

"Geen moment te vroeg. Haal de mijnwerkers weg - en houd ze weg!" zei Survival International. De NGO voor inheemse rechten zegt dat de mijnwerkers het gebied hebben verwoest en een catastrofale gezondheidscrisis hebben veroorzaakt die honderden Yanomami, vooral kinderen, het leven heeft gekost aan te voorkomen ziekten en ondervoeding,

Meer dan 20.000 mijnwerkers drongen het reservaat binnen en brachten ziektes, seksueel misbruik en gewapend geweld met zich mee, wat de naar schatting 28.000 Yanomami doodsbang heeft gemaakt en tot ernstige ondervoeding en sterfgevallen heeft geleid.

De regering van president Luiz Inacio Lula da Silva riep een medische noodtoestand uit voor de Yanomami's en zei dat zij geen enkele vorm van mijnbouw zou tolereren op inheems reservaatland dat beschermd wordt door de Braziliaanse grondwet.

De Yanomami leven al lange tijd geïsoleerd in een uitgestrekt reservaat ter grootte van Portugal aan de grens met Venezuela. Hun mineraalrijke land trekt al tientallen jaren mijnbouwers aan, vooral nadat een militaire regering in de jaren zeventig een weg door het Amazonewoud aanlegde.

De rechtse voorganger van Lula, Jair Bolsonaro, pleitte voor mijnbouw op beschermde inheemse grond, en zijn regering kneep een oogje dicht bij een nieuwe golf invasies van reservaten door wilde mijnwerkers en illegale houtkappers.

"De opmars van de mijnbouw, aangemoedigd door de vorige regering, heeft geleid tot een humanitaire crisis in het inheemse land," aldus de verklaring van Ibama. "De federale politie onderzoekt de misdaad van genocide tegen de Yanomami," voegde ze eraan toe.

Het agentschap zei dat distributeurs en wederverkopers die verantwoordelijk zijn voor de onregelmatige handel in vliegtuigbrandstof voor vliegtuigen die de mijnwerkers bevoorraden, zullen worden onderzocht.

Een deel van de mijnwerkers die het Yanomami-reservaat beginnen te verlaten, zal naar verwachting uitwijken naar andere illegale mijnbouwgebieden in het Amazonegebied of de grens oversteken naar buurlanden Frans Guyana, Suriname en Guyana.

Een mijnwerker die 20 dagen door het bos had gelopen om bij de Uraricoera rivier te komen, zei dat de Yanomami stierven van de honger en wanhopig op zoek waren naar voedselpakketten die door vliegtuigen van de luchtmacht werden gedropt.

"De dag dat de pakketten aankwamen, waren ze weg," vertelde een haveloze Joao Batista Costa, 65, aan Reuters, terwijl hij een voedselpakket omhoog hield, toen hij het reservaat verliet na twee dagen met een kano de rivier te zijn afgedaald.