Door Tarek Amara en Angus McDowall

TUNIS (Reuters) - President Kais Saied zegt dat hij de Tunesische politiek in 2022 zal hervormen met een nieuwe grondwet en een nieuw parlement, nadat hij vorig jaar de uitvoerende macht heeft gegrepen in een poging die zijn vijanden een staatsgreep noemen - maar de dreiging van een nationaal bankroet kan zijn plannen in de war sturen.

Het land heeft een internationaal reddingspakket nodig om een rampzalige ineenstorting van de overheidsfinanciën af te wenden, waarbij sommige staatssalarissen in januari zijn uitgesteld. Maar nu de tijd opraakt, zeggen de donors dat Saied https://www.reuters.com/world/africa/tunisian-president-denies-coup-holds-power-tight-2022-02-02 niet genoeg heeft gedaan om hen aan boord te krijgen.

Zij willen dat hij een meer inclusief politiek proces omarmt om ervoor te zorgen dat de jonge democratie van Tunesië overleeft, en dat hij een publiekelijk erkende overeenkomst sluit met zijn belangrijkste rivalen over impopulaire economische hervormingen om de uitgaven en de schuld te beteugelen.

De kosten van een mislukking zouden catastrofaal kunnen zijn - verschrikkelijke ontberingen voor de Tunesiërs, een afglijden naar een volledige autocratie, of een sociale explosie die een migratiecrisis zou kunnen aanwakkeren en kansen zou kunnen scheppen voor militanten.

Saied staat nu al tegenover een brutalere oppositie dan ooit sinds hij in juli het parlement schorste en de eerste minister ontsloeg, maar een scherpe daling van de levensstandaard zou tot grote onrust kunnen leiden onder een volk dat al ziek is van jaren van stagnatie.

Dat zou niet alleen Saied's vermogen om zijn politieke doelen te bereiken op de proef stellen, maar ook de vraag of hij de steeds assertievere veiligheidstroepen op zijn tegenstanders loslaat, ondanks zijn belofte om de rechten en vrijheden die hij tijdens de opstand van 2011 heeft verworven, te handhaven.

Hoewel er geen grootscheepse campagne is geweest om de vrije meningsuiting te beteugelen of grote aantallen arrestaties te verrichten, waren er recentelijk toch aanwijzingen voor een agressievere houding tegenover andersdenkenden, waaronder de detentie van een oppositiefiguur en het hardhandig optreden van de politie bij een protestdemonstratie.

"Het veiligheidsapparaat heeft nu een sterke hand met Saied," zei een bron dicht bij het presidentschap.

Saied's belangrijkste oppositie, de grote partijen in het parlement, zijn zelf diep impopulair en de Tunesiërs lijken verbitterd verdeeld over hun leiders. Zelfs binnen Saied's kleine team zijn er scheuringen geweest tussen rivaliserende kampen.

Dit alles wijst op een wisselvallig jaar voor de Tunesiërs, die nog steeds bezig zijn de puzzel op te lossen van een president wiens compromisloze maar onconventionele aanpak zijn aanhangers, tegenstanders en buitenlandse bondgenoten vaak in verwarring heeft gebracht.

PIJNLIJKE HERVORMINGEN

Onder zware druk kondigde Saied in december een routekaart uit de crisis aan, waarbij hij een online-raadpleging startte voor een nieuwe grondwet die volgens hem door een comité van deskundigen zal worden opgesteld vóór een referendum in juli. De verkiezing van een nieuw parlement zou in december volgen.

De donors vinden dat deze stappen alleen niet voldoen aan hun oproep om via een inclusief proces weer tot een normale constitutionele orde te komen en willen dat de machtige vakbond en de grote politieke partijen er rechtstreeks bij betrokken worden.

Intussen probeert de regering die Saied in september heeft benoemd een reddingspakket van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) te krijgen, dat volgens de minister van Financiën in april rond moet zijn, en dat nodig is om bijna alle andere bilaterale hulp vrij te maken.

Donors achten een overeenkomst zeer onwaarschijnlijk vóór de zomer, een tijdspanne die te laat kan zijn om ernstige problemen af te wenden, waaronder de druk op de munteenheid, de betaling van de staatssalarissen en de invoer van sommige gesubsidieerde basisgoederen.

De economie is een voortdurende bron van onbehagen bij de bevolking, hoewel de meningen over de aanpak van de kwestie door de president uiteenlopen. De Tunesiërs klagen reeds over tekorten van sommige goederen zoals suiker en rijst.

"De democratie zakt van dag tot dag in elkaar. De prijzen zijn sterk gestegen. De lonen zijn elke maand minder zeker," zei Sonia, 38 jaar, onderwijzeres in Tunis.

"De president heeft tijd nodig. Hij probeert een staat weer op te bouwen die kapot was toen hij de macht overnam," zei Imed ben Saied, ook uit Tunis.

Hoewel de eerste Tunesische presentatie aan het IMF als bevredigend werd omschreven, waren de donors van mening dat het zowel ontbrak aan details als - en dit is van cruciaal belang - aan de politieke steun die nodig is om de beloofde hervormingen uit te voeren.

Hoewel Saied vorige maand voor het eerst sinds juli een ontmoeting had met het hoofd van de vakbond, zijn er nog weinig aanwijzingen dat de president of de vakbond bereid zijn om openlijk hervormingen te steunen op de schaal die nodig is voor IMF-hulp.

SPOOKBEELD VAN ONRUST

Hoewel een groot deel van de politieke elite zich tegen Saied's machtsgreep heeft gekeerd, zijn de protesten tot nu toe naar historische maatstaven relatief bescheiden geweest. Een economische crisis op de schaal van die in Libanon of Venezuela - waarvoor de gouverneur van de centrale bank een jaar geleden waarschuwde - zou waarschijnlijk ernstige onrust veroorzaken.

Saied heeft sinds juli protesten tegen zijn maatregelen grotendeels toegestaan, hoewel een demonstratie in januari op grond van COVID-19 verboden was en hardhandig door de politie uiteengedreven werd.

De meeste media, waaronder het staatspersbureau TAP, hebben nog steeds kritiek op de president en de regering gemeld, maar de vakbond van journalisten zegt dat de staatstelevisie is gestopt met het laten optreden van politieke partijen in discussieprogramma's.

Grote onlusten of massale protesten tegen de president zouden dat op de proef kunnen stellen. Rechtengroeperingen zijn bezorgd over het voortdurende gebruik van militaire rechtbanken voor burgers, over de arrestaties van sommige oppositieleden en over een schijnbare ondermijning van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht.

Een andere bron dicht bij het presidentschap zei dat veiligheidskwesties ten grondslag lagen aan de afzetting van Saied's topassistente Nadia Akacha, die vorige maand ontslag nam. De bron zei dat het veiligheidsapparaat "een sterke aanpak wilde om op te leggen wat zij willen".

Diplomaten waarschuwen dat een mislukking van Saied's poging om de politiek opnieuw vorm te geven misschien niet zal leiden tot een terugkeer naar volledige democratie, maar tot een brutalere autocratie die oprijst uit de economische as van de opstand van 2011.