De opmerkingen van Macron kwamen in een interview tijdens een reis naar China die bedoeld was om de Europese eenheid over het China-beleid te tonen, waaraan ook de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, deelnam, maar die de verschillen binnen de Europese Unie benadrukte.

In het op zondag gepubliceerde interview met het Franse dagblad Les Echos en het nieuwsportaal Politico riep Macron de EU op haar afhankelijkheid van de VS te verminderen en een "derde pool" in wereldzaken te worden naast Washington en Peking.

Terwijl Europese politici en diplomaten na het lange paasweekend weer aan het werk gingen, worstelden zij nog met de verwerking van Macrons opmerkingen, waarin hij er ook voor waarschuwde niet te worden meegesleurd in een crisis over Taiwan die wordt aangedreven door een "Amerikaans ritme en een Chinese overreactie".

Veel van de opmerkingen waren weliswaar niet nieuw, maar de timing ervan - aan het eind van een spraakmakende reis naar China, terwijl Peking militaire oefeningen uitvoerde in de buurt van Taiwan - en de botheid ervan irriteerden landen in Oost-Europa.

Veel regeringen in die regio beschouwen de banden met de Verenigde Staten als heilig, vooral gezien de sleutelrol van Washington in de verdediging van Oekraïne tegen de invasie van Rusland.

"De terugkeer van de geopolitiek betekent dat we duidelijker moeten zien wie onze bondgenoot is en wie niet. Sterke trans-Atlantische betrekkingen tussen Europa en de VS vormen het fundament van onze veiligheid," zei de Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavsky tegen Reuters.

"Europa moet meer investeren in zijn eigen veiligheid, maar ik zie dat niet als een obstakel of een beperking voor de samenwerking met de VS," zei hij via een woordvoerder.

Een hoge diplomaat uit Centraal- en Oost-Europa, die op voorwaarde van anonimiteit sprak, zei: "President Macron spreekt niet namens Europa of de Europese Unie. Hij helpt Beijing ongewild om de trans-Atlantische eenheid te ontmantelen op het moment dat er oorlog is in Europa, terwijl die juist het hardst nodig is."

Marcin Przydacz, een adviseur voor buitenlands beleid van de Poolse president Andrzej Duda, maakte duidelijk dat Warschau geen voorstander is van een verschuiving weg van Washington.

"Wij geloven dat er meer Amerika nodig is in Europa," vertelde hij de Poolse omroep Radio Zet. Hij voegde er puntig aan toe: "Vandaag de dag zijn de Verenigde Staten meer een garantie voor veiligheid in Europa dan Frankrijk."

Dergelijke kritiek bracht Franse ambtenaren en diplomaten ertoe te benadrukken dat Macron niet suggereerde dat Europa geopolitiek gezien op gelijke afstand van Washington en Peking moet staan, maar alleen dat de belangen van Europa soms zullen verschillen van die van de Verenigde Staten.

Het Franse ministerie van Buitenlandse Zaken annuleerde dinsdag een geplande debriefing over de reis voor buitenlandse diplomaten in Parijs, omdat ambtenaren zich inspanden om een consistente boodschap over te brengen en de gevolgen voor Washington te beperken.

De eerste reactie van Washington was gematigd. Zonder rechtstreeks in te gaan op de opmerkingen van Macron, prezen de woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en het Witte Huis de bilaterale betrekkingen met Parijs en de rol van het land in de Indo-Pacifische regio en Oekraïne. Maar er was een breder onbehagen.

Als Europa "geen partij kiest tussen de VS en China over Taiwan, dan moeten wij misschien ook geen partij kiezen [over Oekraïne]", zei de Republikeinse senator Marco Rubio in een video waarin hij parallellen trok met het conflict in Oekraïne.

SYMPATHIE EN FRUSTRATIE

Zelfs enkele van de naaste bondgenoten van de president in Frankrijk erkenden dat Macron zich had vergist. "Er is een probleem met de communicatie van de president. Het is een ramp", zei een bondgenoot van Macron op voorwaarde van anonimiteit, die zei dat de timing en locatie van wat hij zei, hoewel inhoudelijk juist, problematisch waren.

"Het idee is nu om de Amerikanen gerust te stellen en hen te vertellen dat er niets nieuws is en dat we over Taiwan hetzelfde standpunt hebben als voorheen," zei een hoge Franse diplomaat.

"Ik denk dat de moeilijkheid uiteindelijk niet bij de Amerikanen zal liggen. Ik denk dat het moeilijker zal zijn met de Europeanen, met name de Baltische staten, de Scandinavische landen en de Oost-Europeanen.

Andere regeringen in Europa staan echter in ieder geval sympathieker tegenover Macrons streven naar "strategische autonomie" - Europa minder afhankelijk maken van anderen als het gaat om defensie, technologie en de levering van kritieke grondstoffen.

Landen als Duitsland, Italië en Spanje hebben zich ook uitgesproken voor een sterke betrokkenheid van de EU bij China, zelfs nu Washington zich harder opstelt tegenover wat het ziet als een steeds oorlogszuchtiger Peking.

"Ik denk dat we China niet de rug kunnen toekeren en proberen te negeren. Het is een belangrijke handelspartner, een zeer grote speler," zei de Spaanse minister van Economie Nadia Calvino in een discussie die werd georganiseerd door de denktank Brookings Institution in Washington.

"Ik denk dat wij er een gemeenschappelijk belang bij hebben dat zij zich constructief inzetten om zo snel mogelijk een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne en om een versnippering van de wereldmarkt, die voor iedereen verliezend zal zijn, te voorkomen."

Maar zelfs sommigen die de agenda van Macron in grote lijnen steunen, betreurden de aanpak van de reis naar China, waarbij von der Leyen een veel gedempter onthaal kreeg dan de Franse president.

Nils Schmid, expert op het gebied van buitenlands beleid en parlementslid voor de sociaaldemocraten van bondskanselier Olaf Scholz, zei dat zowel Scholz als Macron al lang voorstander zijn van het idee van "Europese soevereiniteit".

Maar, voegde hij eraan toe: "Het problematische van Macrons bezoek is dat hij bewust de Europese kaart trok en ... von der Leyen meenam. Maar vervolgens heeft hij haar op de tweede rij laten zetten. Dit heeft de gehoopte impuls voor een gemeenschappelijk Europees beleid ten aanzien van China tenietgedaan."

Hij voegde eraan toe: "China speelt de kaart om Europa te verdelen. Dat moeten we voorkomen."