De stortvloed van pandemiehulp heeft een wereldwijde depressie afgewend, maar een nare kater achtergelaten

Economen over de hele wereld, van de meest liberale vrijbuiters tot de fiscaal conservatieve deficit hawks, waren het er in grote lijnen over eens dat de coronavirus pandemie een "go-big, go-fast" beleidsreactie vereiste om een regelrechte wereldwijde depressie te voorkomen.

Zij hebben ook een ruwe consensus bereikt over een ander punt: De kater is echt.

Van wereldwijde inflatie tot het risico van rente- en valutaschokken in ontwikkelingslanden, van verkeerde uitgaven tot stijgende Amerikaanse schulden, onderzoek van mondiale organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds en denktanks zoals het Brookings Institution wijzen er nu op dat de naweeën van de uitgaven in het COVID-tijdperk nieuwe economische risico's inhouden.

Op de jaarlijkse Jackson Hole-onderzoeksconferentie van de Federal Reserve in Wyoming vorige maand waarschuwden Gita Gopinath, eerste adjunct-directeur van het IMF, en Agustin Carstens, algemeen directeur van de Bank voor Internationale Betalingen, dat een hogere inflatie moeilijk te verdrijven zou kunnen blijken en een tijdperk van prijs- en financiële marktvolatiliteit zou inluiden.

Een conferentie van Brookings deze maand kwam vervolgens neer op een litanie van post-pandemische problemen, met als conclusie dat:

* De ongeveer $5 triljoen aan Amerikaanse overheidsuitgaven waren waarschijnlijk overkill en hebben, hoewel niet geheel verantwoordelijk, de 40-jaar hoge inflatie die de Fed bestrijdt, verergerd.

* Om de inflatie onder controle te krijgen is wellicht een veel groter dan verwachte stijging van het werkloosheidscijfer in de V.S. nodig.

* En een wereldwijde schok, teweeggebracht door de snel stijgende Amerikaanse dollar, doet zich reeds voor in het kielzog van de late en forse renteverhogingen van de Fed.

"Vastberaden desinflatie door de Fed en aanhoudende waardestijging van de dollar zouden kunnen leiden tot grotere schuldenproblemen voor een reeks (ontwikkelingslanden)," schreven Maurice Obstfeld, een voormalig hoofdeconoom van het IMF die nu professor is aan de Universiteit van Californië, Berkeley, en Haonan Zhou van Princeton University in een onderzoeksartikel dat op de bijeenkomst werd gepresenteerd. "Er zijn inderdaad al gevaarsignalen aan het flitsen. Aan de andere kant, als de Fed er niet in slaagt vat te krijgen op de Amerikaanse inflatie, zou dat op langere termijn ontwrichtend zijn."

EEN CRISIS NA DE CRISIS

Uit onderzoek dat op de Brookings bijeenkomst werd gepresenteerd, werd geconcludeerd dat de steunbetalingen in het kader van COVID-19 in het begin van de pandemie een sterke stijging van de aankopen van duurzame goederen hebben gevoed, maar tegen de ondertekening van de derde stimuleringsronde in het begin van 2021 werd er weinig van uitgegeven.

Het geld hielp als een soort verzekering voor sommige gezinnen, concludeerden onderzoekers waaronder professor in financiën Jonathan Parker van het Massachusetts Institute of Technology en twee economen van het U.S. Bureau of Labor Statistics.

Maar "de kleine bestedingsreactie op korte termijn en het patroon ervan suggereren dat de (economisch-effectieve betalingen) naar veel mensen gingen die de extra middelen niet nodig hadden."

"Vanuit het oogpunt van vraagbeheersing hebben de niet-uitgegeven EIP's bijgedragen tot sterke huishoudbalansen in het afgelopen jaar, een periode van sterke vraag en stijgende inflatie."

In een ander document wordt geschat dat het pandemiegerelateerde American Rescue Plan-pakket van president Joe Biden, dat minder dan twee maanden na zijn ambtsaanvaarding vorig jaar werd uitgevaardigd, alleen al minstens een vol procentpunt aan de inflatie heeft toegevoegd, en waarschijnlijk meer.

De bezorgdheid over het inflatoire effect van de reactie van de regering op de crisis werd aanvankelijk gebagatelliseerd. De prijsstijgingen leken aanvankelijk beperkt te blijven tot duurzame goederen - dingen als apparaten en auto's - en veel ambtenaren, waaronder de belangrijkste beleidsmakers van de Fed, gingen ervan uit dat de inflatiesprong zou verdwijnen naarmate de aanbodketens de vraag zouden inhalen.

Dat duurde veel langer dan verwacht. In de tussentijd verschoven de uitgaven en de inflatie naar de dienstensector.

De Russische invasie van 24 februari in Oekraïne veroorzaakte nog een schok, waardoor de grondstoffen- en energieprijzen stegen en de Fed werd gedwongen tot wat in feite een crisis-na-de-crisis-omgeving is geworden, waarbij de inflatie nu haar eigen dringende reactie uitlokt, net zoals de pandemie dat twee jaar eerder deed.

Ambtenaren van de regering-Biden zeggen dat zij er vertrouwen in blijven hebben dat de centrale bank de prijzen onder controle kan krijgen zonder de economie in een recessie te doen belanden.

"Wij geloven dat er een weg is om zowel de inflatie te kunnen terugdringen, als de positieve dynamiek die we in de economie hebben gezien, te kunnen blijven zien," vertelde vice-secretaris van Financiën van de VS Wally Adeyemo vorige week aan Yahoo! News.

De Brookings papers en schattingen van andere economen beginnen twijfel te zaaien over de vraag of de economie deze inflatiegolf kan doorstaan zonder een grote stijging van het werkloosheidscijfer, misschien wel tot 7,5%, een uitkomst die de prijsstijging zou "betalen" ten koste van 6 miljoen verloren banen.

DE REACTIE HEROVERWEGEN

Het effect van de inflatiebeheersing in de V.S. op de rest van de wereld is ook een punt van toenemende zorg.

De centrale bank van de VS heeft haar snelste ronde van renteverhogingen sinds het begin van de jaren tachtig goedgekeurd, hetgeen de instroom van in dollar luidende activa heeft aangewakkerd en de greenback heeft versterkt, waardoor buitenlandse centrale banken in de positie zijn gekomen dat zij de strijd met de Fed moeten aanbinden, naast hun eigen binnenlandse inflatieproblemen.

Landen met in dollar uitgedrukte schulden worden geconfronteerd met hogere kredietuitgaven en herfinancieringsproblemen naarmate de leningen opeisbaar worden. Invoer van energie, voedsel of industriële materialen tegen dollarkoersprijzen is ook duurder.

Hoewel de export van een land daardoor ook goedkoper wordt, zei Gopinath op de Jackson Hole conferentie dat het nettoresultaat "wel eens krimpend zou kunnen zijn, aangezien de stimulans van de netto-export ... meer dan gecompenseerd wordt door een daling van de binnenlandse vraag."

Of dit leidt tot het soort crises dat de opkomende markten in de jaren negentig hebben doorgemaakt, valt nog te bezien. Ambtenaren in landen als Zuid-Korea hebben geprobeerd de kwestie voor te blijven met eigen renteverhogingen.

Obstfeld zei dat de waardestijging van de dollar, die ongeveer 15% is gestegen sinds de Fed haar beleid begon aan te scherpen, mild was vergeleken met andere stijgingen van de dollar in het verleden, hoewel hij waarschuwde dat de situatie veranderlijk was. "Ik vermoed dat de VS nog een lange weg te gaan hebben in termen van renteverhogingen," zei hij, en het resultaat zou "meer onrust" voor de opkomende markten kunnen zijn.

In combinatie met de problemen waarmee de Amerikaanse economie te kampen heeft, heeft zich een meer gematigde kijk op de reactie op de pandemie gevormd.

Er moest snel geld, en veel geld, worden uitgegeven, zei Karen Dynan, hoogleraar economie aan de universiteit van Harvard, op de conferentie van Brookings.

Maar "de ervaring van vorig jaar heeft enkele belangrijke voorzichtigheden aan het licht gebracht," zei zij. "Wij moeten er echt over nadenken hoe wij dit soort betalingen het best kunnen richten. Wij moeten nagaan of het aanbod de capaciteit heeft om te stijgen om aan de vraag te voldoen ... En het monetaire beleid moet klaar zijn om te reageren als de inflatie een hoge vlucht lijkt te nemen."