Ondanks de waarschuwingen die de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) sinds 1990 heeft gegeven (https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_FullReport.pdf), zijn de mondiale emissies het afgelopen decennium blijven stijgen en hebben zij het hoogste punt in de geschiedenis bereikt.
Het resultaat: de mondiale emissies liggen op schema om de in de Overeenkomst van Parijs van 2015 beoogde limiet van 1,5 graden C opwarming te overschrijden en tegen het einde van de eeuw zo'n 3,2 graden C te bereiken.
"We hebben de COP26 in Glasgow verlaten met een naïef optimisme, gebaseerd op nieuwe beloften en toezeggingen," zei secretaris-generaal Antonio Guterres van de V.N. bij de vrijgave van het rapport. "Maar de huidige klimaatbeloftes zouden (nog steeds) een toename van de uitstoot met 14% betekenen. En de meeste grote uitstoters nemen niet de stappen die nodig zijn om zelfs deze ontoereikende beloften na te komen."
Op dit moment kunnen alleen strenge emissiereducties in dit decennium in alle sectoren, van landbouw en vervoer tot energie en gebouwen, de zaken omkeren, aldus het rapport. Zelfs dan nog zouden de regeringen hun inspanningen moeten opvoeren om meer bomen te planten en technologieën te ontwikkelen die een deel van de kooldioxide kunnen verwijderen die na meer dan een eeuw industriële activiteit reeds in de atmosfeer aanwezig is.
"Het is nu of nooit," zei Jim Skea, medevoorzitter van het IPCC-rapport, in een verklaring. Het rapport is het laatste in een driedelige serie van het IPCC, en de volgende herzieningscyclus wordt pas over minstens vijf jaar verwacht.
DRAMA EN VERTRAGING
Terwijl andere recente IPCC-rapporten handelden over de laatste bevindingen in de wetenschap van de klimaatverandering en over manieren voor de wereld om zich aan te passen aan een warmere wereld, ging het rapport van maandag over manieren om de uitstoot te beteugelen, waardoor het voor de regeringen een van de meer omstreden rapporten van de reeks is.
Sommige wetenschappers beschreven het proces als "ondraaglijk", en het IPCC zag zich maandag genoodzaakt de openbaarmaking van het rapport met zes uur uit te stellen.
De definitieve goedkeuring van de belangrijkste samenvatting van het rapport voor beleidsmakers - die door alle landen moet worden ondertekend - volgde na een marathon van overwerk in het weekend, toen regeringsambtenaren kibbelden over de formulering.
"Verschillende landen hebben verschillende belangen," aldus IPCC co-auteur en klimaatwetenschapper Jan Minx. "Iedereen wil er zeker van zijn dat zijn zorgen aan bod komen (...) maar de wetenschappers hebben het laatste woord."
Bij het verschijnen van de rapporten drong EU-klimaatbeleidschef Frans Timmermans er bij de Europese beleidsmakers op aan hun inspanningen te verdubbelen om een einde te maken aan de afhankelijkheid van Russische kolen, gas en olie.
"De oorlog in Oekraïne heeft ons gevoel van urgentie alleen maar doen toenemen, want volgens mij kan nu niemand meer een excuus vinden om het einde van het overmatige gebruik van fossiele brandstoffen niet te versnellen," zei Timmermans tegen het Europees Parlement. "We kunnen niet doorgaan met het invoeren van enorme hoeveelheden fossiele brandstoffen."
BEPERKING VAN DE VRAAG
Terwijl de vorige IPCC-rapporten over het verminderen van de koolstofuitstoot zich vooral concentreerden op de belofte van duurzame brandstofalternatieven, zoals zonne- en windenergie, wordt in het nieuwe rapport op een unieke manier benadrukt dat de vraag van de consument moet worden teruggedrongen.
"De meeste mensen gingen ervan uit dat de vraag kon worden teruggedrongen door efficiëntieverbeteringen," zei economisch antropoloog Jason Hickel van de London School of Economics. "Maar het bewijs dat we nu hebben, suggereert dat dat op zichzelf niet genoeg zal zijn."
Zonder inkrimping van de energievraag, zo wordt in het rapport opgemerkt, zal een snelle vermindering van de uitstoot tegen het eind van dit decennium, om de opwarming onder de 1,5 graden C te houden, vrijwel onmogelijk zijn.
"Het aanvaarden van een lagere consumptielevensstijl is bijna de enige snelwerkende beleidsmaatregel die ons nog rest om de rampzalige gevolgen van de klimaatverandering te voorkomen," aldus Daniel Quiggin, een milieuonderzoeker aan het Britse beleidsinstituut Chatham House.
Deze "mitigatie aan de vraagzijde", zoals het rapport het stelt, legt de verantwoordelijkheid bij de regeringen om een beleid te voeren dat duurzame keuzes stimuleert. Een voorbeeld daarvan zou zijn te investeren in fietspaden en openbaar vervoer, terwijl auto's uit stadscentra worden geweerd om de keuze van het publiek te beïnvloeden.
Dergelijke maatregelen kunnen de economische groei op korte termijn met een paar procentpunten vertragen, aldus het rapport, maar die verliezen zouden gecompenseerd worden door de economische voordelen van het voorkomen van extreme klimaatverandering.
Een decennium geleden was een vermindering van de vraag "politiek onverteerbaar," zei Quiggin. "Maar nu, met zowel de pandemie als de Russisch-Oekraïense crisis, zien we ... het begin van politieke bereidheid. Wanneer de mensen werkelijk de omvang van een crisis en de problemen die zij kan veroorzaken inzien, zijn zij bereid de consumptie te verminderen."
