Op een winderig eiland 50 mijl ten noorden van Seattle ligt een controlestation van de Amerikaanse marine. Jarenlang hield het zich bezig met het volgen van walvisbewegingen en het meten van stijgende zeetemperaturen. Afgelopen oktober gaf de marine de eenheid een nieuwe naam die de huidige missie beter weergeeft: Theater Undersea Surveillance Command.

De nieuwe naam van het spionagestation op de Whidbey Island marinebasis is een knipoog naar een veel groter Amerikaans militair project, volgens drie mensen met directe kennis van de plannen: het uitvoeren van de grootste reconstructie van Amerika's anti-onderzeeër spionageprogramma sinds het einde van de Koude Oorlog.

De heropleving van de miljardeninspanning, bekend als het Integrated Undersea Surveillance System (IUSS), komt op een moment dat China zijn militaire oefeningen rond Taiwan heeft opgevoerd, waardoor de bezorgdheid over een mogelijk conflict over het democratisch bestuurde gebied, dat Peking onder zijn controle wil brengen, toeneemt.

Het IUSS-herzieningsproject is nog niet eerder gemeld. Het omvat het moderniseren van het bestaande netwerk van akoestische spionagekabels onder Amerika en het uitrusten van een vloot bewakingsschepen met geavanceerde sensoren en onderzeese microfoons, stappen die bedoeld zijn om het vermogen van het leger om zijn vijanden te bespioneren, te vergroten. De Verenigde Staten hebben ermee ingestemd om Australië soortgelijke technologie te verkopen om de geallieerde verdediging in de Stille Oceaan te versterken.

De meest innovatieve verandering in het oceaanverkenningssysteem van de marine is een investering in nieuwe technologieën om traditionele maritieme bewakingsinstrumenten te verkleinen en wereldwijd te gebruiken. Het oorspronkelijke netwerk van vaste spionagekabels, die op geheime locaties op de oceaanbodem liggen, werd zeven decennia geleden ontworpen om Sovjetonderzeeërs te bespioneren, aldus de drie personen.

Het plan van de marine omvat het inzetten van een vloot onbemande zeedrones om naar vijandelijke vaartuigen te luisteren; het plaatsen van draagbare onderwatersatellietsensoren op de zeebodem om naar onderzeeërs te scannen; het gebruik van satellieten om schepen te lokaliseren door hun radiofrequenties te volgen; en het gebruik van kunstmatige intelligentiesoftware om maritieme spionagegegevens te analyseren in een fractie van de tijd die menselijke analisten normaal gesproken nodig zouden hebben.

Het bestaan van de IUSS werd pas openbaar gemaakt in 1991, aan het einde van de Koude Oorlog, en de details van de operaties blijven topgeheim, aldus de drie personen. De drie spraken over het geheime programma op voorwaarde van anonimiteit.

Reuters was in staat om details van de plannen van de eenheden te verzamelen door middel van interviews met meer dan een dozijn mensen die betrokken waren bij de inspanning, waaronder twee huidige marinemedewerkers die werken aan maritieme surveillance, adviseurs van de marine en aannemers van defensie die betrokken zijn bij de projecten.

Het persbureau bekeek ook honderden contracten van de marine. Uit dat onderzoek kwamen minstens 30 deals naar voren die verband hielden met het surveillanceprogramma en die in de afgelopen drie jaar zijn gesloten met defensiereuzen en een reeks startups die werken aan onbemande maritieme drones en AI-verwerking. Een onderzoek door Reuters van scheepsvolggegevens en satellietbeelden onthulde ook nieuwe details over de geheime onderzeese kabelaanleg van de marine.

De IUSS wordt geleid door kapitein Stephany Moore, een ervaren inlichtingenofficier van de marine. Het programma opereert onder het commando van Submarine Force U.S. Pacific Fleet, geleid door Rear Admiral Richard Seif.

Moore en Seif weigerden interviewverzoeken. In antwoord op vragen van Reuters zei een woordvoerder van Submarine Force U.S. Pacific Fleet dat de marine om operationele veiligheidsredenen geen details kon bespreken over haar onderzeese surveillancesysteem.

De systemen hebben en zullen groei en herkapitalisatie ondergaan naarmate onderzeese technologieën worden ontwikkeld en defensieprioriteiten worden bijgesteld, zei de woordvoerder in een verklaring.

Tim Hawkins, een woordvoerder van de Amerikaanse 5e vloot, die in het Midden-Oosten is gestationeerd en Amerikaanse proeven met zeedrones heeft geleid, zei tegen Reuters dat de marine de bewaking van de ruimte tot de zeebodem aan het verbeteren is om een zo duidelijk mogelijk beeld te krijgen van de wereldwijde activiteiten op zee.

China werkt ondertussen aan zijn eigen maritieme spionageprogramma, dat bekend staat als de Grote Onderwatermuur, zo vertelden twee bronnen van de Amerikaanse marine aan Reuters.

Dat systeem, dat al in aanbouw is, bestaat uit kabels met sonar-luistersensoren die langs de zeebodem in de Zuid-Chinese Zee worden gelegd, een gespannen gebied vanwege territoriale geschillen tussen Peking en zijn buren. China bouwt ook een vloot van onderwater- en oppervlaktedrones om te speuren naar vijandelijke onderzeeërs, zeiden de twee mensen.

Het Chinese offensief strekt zich uit tot ver in de Stille Oceaan. De door de staat gerunde China Academy of Sciences zei in 2018 dat het twee onderwatersensoren in gebruik had: een in Challenger Deep in de Marianentrog, het diepst bekende punt op aarde; de andere bij Yap, een eiland in de Federale Staten van Micronesië. Hoewel China zegt dat deze sensoren voor wetenschappelijke doeleinden worden gebruikt, zouden ze bewegingen van onderzeeërs kunnen detecteren in de buurt van de Amerikaanse marinebasis op Guam, een eilandgebied in de Stille Oceaan, zeiden de bronnen van de marine.

China's Ministerie van Defensie heeft niet gereageerd op verzoeken om commentaar over enig aspect van dit verhaal. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken weigerde commentaar te geven.

Volgens de drie mensen met directe kennis van de plannen, zijn er drie belangrijke factoren die de Amerikaanse marine tot surveillance aanzetten. Ten eerste is er de razendsnelle opkomst van China als zeemacht en de mogelijkheid dat zijn schepen Taiwan aanvallen of kritieke onderzeese infrastructuur saboteren, waaronder oliepijpleidingen en glasvezelkabels voor internet.

Oekraïne heeft relatief goedkope onbemande zeevoertuigen gebruikt om vijandelijke schepen en bruggen te bestoken. Deze ontwikkeling heeft de kwetsbaarheid van grote oppervlakteschepen voor droneaanvallen blootgelegd, en de noodzaak voor de Amerikaanse marine om deze technologie te beheersen voor haar eigen offensieve operaties, en manieren te leren om zich ertegen te verdedigen. Dat zou op zijn beurt het belang van oorlogsvoering met onderzeeërs in een eventueel conflict met China kunnen vergroten, aldus de drie personen.

Tot slot wakkeren snelle technologische veranderingen, waaronder gevoeligere onderwatersensoren, kunstmatige intelligentie en zeedrones, een wapenwedloop tussen Peking en Washington aan.

De upgrades van de V.S. zijn al veel te laat en gaan te langzaam omdat het Pentagon gefocust blijft op het bouwen van enorme oorlogsschepen en onderzeeërs, vertelde Brent Sadler, een voormalige onderzeeërofficier van de Amerikaanse marine, aan Reuters.

We moeten sneller investeren in de volgende generatie capaciteiten. We zijn onze voorsprong aan het verliezen en de Chinezen halen die snel in, zei Sadler, die nu een medewerker maritieme oorlogsvoering is bij The Heritage Foundation, een denktank in Washington.

De Amerikaanse marine en het ministerie van Defensie hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar over het tempo waarin de marine nieuwe technologieën gebruikt.

GEVOEL VAN URGENTIE

Amerika's onderwaterspionageprogramma ging in de jaren 1950 van start met een onderzeebootdetectiesysteem dat bekend stond als het Sound Surveillance System. Dat bestond uit zogenaamde hydrofoonkabels - een soort onderzeese microfoon - die op de zeebodem werden gelegd. De naam veranderde in 1985 in IUSS. Toen werden de vaste kabels aangevuld met technologie die bekend staat als het Surveillance Towed Array Sensor System (SURTASS), lange verticale sonararararrays die onder marineschepen werden gesleept om te luisteren of er vijandelijke onderzeeërs in de diepte rondhingen.

Op het hoogtepunt in de jaren '80 bestond de IUSS uit duizenden marinemensen en analyseerde gegevens van schepen en onderzeese kabels op 31 verschillende verwerkingsfaciliteiten. Het opsporen van Sovjetschepen stond centraal in de oorspronkelijke missie, volgens vrijgegeven documenten van de marine.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in de jaren 90 werd de IUSS teruggeschroefd. De analisten kregen steeds meer de taak om het zeeleven en offshore aardbevingen in de gaten te houden.

Vandaag de dag zijn er nog maar twee surveillancesites over: de faciliteit op het Naval Air Station Whidbey Island in de staat Washington, en een andere op de Dam Neck marinebasis in Virginia Beach, Virginia.

Ooit heetten ze Naval Ocean Processing Facilities, maar vorig jaar werden ze omgedoopt tot Theater Undersea Surveillance Commands. De nieuwe naam past beter bij de uitgebreide dekking van onze missie, zei Jon Nelson, bevelvoerend officier van de eenheid op Whidbey Island, tijdens een naamsveranderingsceremonie in oktober 2022.

Volgens Phillip Sawyer, een gepensioneerde vice-admiraal van de Amerikaanse marine en voormalig hoofd van de onderzeebootstrijdkrachten in de Stille Oceaan, hebben de opkomst van China als rivaal in de zeemacht en de effectieve aanval van Oekraïne op de Russische Zwarte Zeevloot met drones de aandacht van het Amerikaanse leger op oceaansurveillance in een snel veranderende maritieme omgeving vernieuwd.

Het heeft ons een gevoel van urgentie gegeven dat misschien ontbrak in de jaren 90 en het begin van de jaren 2000, zei Sawyer, nu de leerstoel onderzeese oorlogsvoering aan de Naval Postgraduate School in Monterey, Californië.

Die urgentie wordt nog vergroot door de noodzaak om onderzeese internetkabels te beschermen die kriskras door de oceaanbodem lopen, een wereldwijd netwerk dat 99% van het transcontinentale internetverkeer vervoert. Deze kabels vormen het hart van een steeds heviger wordende concurrentiestrijd tussen de Verenigde Staten en China om de controle over geavanceerde technologieën, meldde Reuters in maart.

In februari werden twee onderzeese internetkabels doorgesneden die Taiwan verbonden met de Matsu-eilanden, een cluster van door Taiwan bestuurde eilanden die dicht bij het Chinese vasteland liggen. Het duurde weken om de internetservice voor zo'n 14.000 eilandbewoners volledig te herstellen. De Taiwanese autoriteiten zeiden toen dat ze vermoedden dat twee Chinese schepen de schuldige waren, maar ze leverden geen direct bewijs en noemden het geen opzettelijke daad.

China gaf destijds geen commentaar op het incident. De Chinese ministeries van Defensie en Buitenlandse Zaken reageerden niet op nieuwe verzoeken om commentaar.

In mei zei de Quad - een alliantie tussen Australië, Japan, India en de Verenigde Staten - dat de vier landen zouden samenwerken om onderzeese snelle glasvezelkabels in de Indo-Pacific te beschermen en aan te leggen.

Zowel de Chinese als de Amerikaanse marine voeren regelmatig militaire oefeningen uit rond de Amerikaanse bondgenoot Taiwan, terwijl militaire analisten bestuderen hoe een mogelijk conflict over het eiland zou kunnen uitpakken.

Hoewel Amerikaanse oorlogsschepen en onderzeeërs algemeen als technisch superieur worden beschouwd, heeft China de grootste marine ter wereld, met ongeveer 340 schepen en onderzeeërs, volgens het Pentagons 2022 rapport over China's leger. China bouwt meer geavanceerde onderzeeërs met nucleaire aandrijving die stiller en moeilijker op te sporen zijn, aldus het rapport.

SCHEPEN DIE OP ZWART GAAN

De parel van de onderzeese bewakingsoperaties van de VS blijft het wereldwijde netwerk van afluisterkabels dat voor het eerst werd aangelegd tijdens de Koude Oorlog en nog steeds de beste onderzeese spionage-infrastructuur ter wereld is, volgens twee bronnen bij de marine met directe kennis van het systeem.

Deze kabels speelden een belangrijke rol bij het oplossen van het mysterie rond de Titan-onderzeeër die in juni implodeerde en waarbij vijf mensen omkwamen die op reis waren om het eeuwenoude wrak van de Titanic te bekijken, aldus de bronnen.

De Amerikaanse marine zei in een verklaring dat het had geholpen bij de zoektocht naar de Titan nadat een analyse van akoestische gegevens een anomalie had ontdekt die overeenkwam met een implosie. De marine reageerde niet op vragen van Reuters over hoe het de akoestische gegevens had verkregen.

De afgelopen drie jaar is een deel van dit kabelnetwerk uitgebreid en vervangen door geavanceerde kabels die uitgerust zijn met ultramoderne hydrofoons en sensoren om de locatie van vijandelijke schepen nauwkeuriger te bepalen, aldus de twee personen.

Veel van dit werk is uitgevoerd door de 40 jaar oude USNS Zeus, het eerste en enige operationele kabelschip dat speciaal gebouwd is voor de Amerikaanse marine, aldus de mensen. De CS Dependable en CS Decisive, twee kabelschepen van de Amerikaanse privéfirma SubCom, helpen ook mee, zeiden ze. SubCom is een belangrijke speler geworden in de technologieoorlog met China, meldde Reuters in juli.

Om de locaties van Amerikaanse onderzeese spionagekabels geheim te houden, hebben deze drie schepen hun locaties gemaskeerd, wat in de scheepvaartindustrie bekend staat als 'going dark', volgens de twee bronnen bij de marine en een analyse van Reuters van scheepsvolggegevens.

Commerciële schepen zijn volgens de internationale wetgeving verplicht om hun identificatietransponders aan te laten staan om aanvaringen te voorkomen en de autoriteiten te helpen bij het bestrijden van misdaden op zee. Maar landen kunnen uitzonderingen maken voor sommige particuliere schepen, vooral voor schepen die aan nationale veiligheidsprojecten werken, volgens de in Londen gevestigde maritieme advocaat Stephen Askins.

Tussen 1 januari 2022 en 22 augustus van dit jaar zonden de CS Dependable en de CS Decisive respectievelijk 60% en 57% van de dagen dat ze op zee waren geen identificatiesignalen uit, volgens gegevens op de Eikon terminal van LSEG.

SubCom en het Amerikaanse Ministerie van Defensie hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar over een eventuele vrijstelling voor SubCom-schepen.

Het tweede element van het oorspronkelijke Amerikaanse onderzeese spionageprogramma is een vloot van vijf grote schepen in catamaranstijl die uitgerust zijn met het SURTASS-systeem, waarbij de kabels uitgerust zijn met sonar-luisterapparatuur en door de oceaan gesleept worden.

In februari 2020 kende de marine Lockheed Martin een contract van 287 miljoen dollar toe voor de productie van nieuwe geavanceerde gesleepte sonararararrays voor deze schepen. De eerste van deze nieuwe kabels werd vorig jaar geleverd, volgens twee bronnen bij de marine.

Lockheed Martin heeft niet gereageerd op een verzoek om commentaar.

Nu bouwt de marine nieuwe geminiaturiseerde, mobiele versies die onopgemerkt kunnen worden ingezet, aldus de bronnen. Deze modules, die bekend staan als Expeditionary SURTASS, of SURTASS-E, kunnen in vrachtcontainers geplaatst worden die op elk plat schip geladen worden, waardoor commerciële schepen surveillance voor de marine kunnen uitvoeren, aldus twee bronnen met kennis van het project.

De afgelopen drie jaar heeft de marine het systeem getest vanaf een offshore bevoorradingsschip in de Atlantische Oceaan, en sindsdien is het gebruikt in actieve operaties op geheime locaties, aldus de bronnen.

In mei zei het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring dat het de verkoop van een 207 miljoen dollar kostend SURTASS-E systeem aan de regering van Australië had goedgekeurd.

Een woordvoerder van de Australische defensie zei tegen Reuters dat het investeerde in nieuwe onderzeese bewakingscapaciteiten om kritieke infrastructuur te beschermen en evoluerende onderzeese bedreigingen in de gaten te houden.

Japan heeft ook een vloot van drie oceaanbewakingsschepen, uitgerust met Amerikaanse SURTASS-kabels, zeiden de twee Amerikaanse marinebronnen.

De Japanse marine, die bekend staat als de Maritime Self-Defense Force, zei in een verklaring dat ze samenwerkt met haar bondgenoten om de toegenomen dreiging van de Chinese marine tegen te gaan.

ZEEDRONES MET SCHERPE OREN

De marine experimenteert met nieuwe manieren om naar onderzeeërs te luisteren in gebieden waar haar oorlogsschepen nauwlettend in de gaten worden gehouden door China, waaronder de Straat van Taiwan en de Zuid-Chinese Zee, zeiden twee bronnen met kennis van deze inspanningen.

Dit betekent het gebruik van stealthier methodes zoals het uitzenden van kleine, onbemande zeedrones uitgerust met infraroodcamera's en onderwatermicrofoons, en het droppen van draagbare afluisterapparatuur vanaf commerciële schepen, aldus de mensen.

Een van de eerste succesvolle pogingen om een autonome onderzeese bewakingseenheid te maken was het Transformational Reliable Acoustic Path System (TRAPS), ontwikkeld door Leidos, een Fortune 500 defensiebedrijf uit Virginia, aldus de mensen. De marine kende Leidos een contract van $73 miljoen toe om het systeem in 2019 te ontwikkelen.

TRAPS bestaat uit een verwerkingskast die aan diepzeesensoren is bevestigd. Het is ontworpen om op de zeebodem te zitten en te luisteren naar onderzeeërs in de lucht, zoals een onderwatersatelliet.

Deze onderwater spionage-units zouden heimelijk aan de zijkant van een vissersboot of sleepboot in vijandelijk gebied gedropt kunnen worden, vertelde Chuck Fralick, Leidos chief technology officer en een gepensioneerde marineofficier, aan Reuters.

U kunt vrijwel overal ter wereld afluister- of bewakingscapaciteit krijgen, zei Fralick.

De marine heeft ook geëxperimenteerd met kleine zeedrones, waaronder zeilboten zonder bemanning en autonome miniatuuronderzeeërs die $800.000 tot $3 miljoen kosten om te bouwen - relatief kleine veranderingen in de wereld van defensiesystemen.

Deze vaartuigen dragen nog geen wapens. Maar ze kunnen worden uitgerust met high-definition camera's, onderwatermicrofoons, satellietverbindingen en andere spionageapparatuur, waardoor de marine een goedkope manier heeft om haar bewaking drastisch uit te breiden, aldus Hawkins, woordvoerder van de marine.

In de toekomst zouden deze schepen gebruikt kunnen worden om torpedo's af te vuren die onderzeeërs tot zinken brengen, onderwatermijnen te droppen of loktoestellen af te laten gaan die onder het oppervlak harde geluiden maken om de vijand te verwarren, aldus twee bronnen bij de marine.

De marine heeft niet gereageerd op vragen over het bewapenen van zeedrones.

Saildrone, een in San Francisco gevestigd bedrijf dat in 2012 werd opgericht door de Britse ingenieur Richard Jenkins, verzamelt al jaren gegevens van haar onbemande zeilboten om bewegingen van zeeleven te volgen en de gevolgen van klimaatverandering te meten.

Nu bellen militaire klanten. In de afgelopen twee jaar heeft Saildrone naar eigen zeggen 22 van haar op zonne-energie aangedreven boten geleverd aan de Amerikaanse marine, waaronder de 33-voet Voyager, die kan worden uitgerust met een slimme camera en een verscheidenheid aan sensoren. De marine heeft bevestigd dat het Saildrones heeft gekocht.

Hoewel de marine nog geen grote bestellingen heeft geplaatst, zeggen Saildrone en andere startups van drones dat ze klaar zijn om honderden schepen per jaar te leveren.

Een woordvoerder van de marine, Hawkins, weigerde te zeggen hoeveel onbemande vaartuigen het leger nog zou kunnen aanschaffen. Maar hij zei dat de industrie van zeedrones aan de vooravond staat van een technologische revolutie.