Explainer - Heeft de oorlog in Oekraïne gevolgen voor de Russische gasleveringen aan Europa?

Ondanks de cascade van westerse sancties tegen Rusland als reactie op zijn invasie in Oekraïne, is één ding tot nu toe onaangetast gebleven - de stromen Russisch gas naar Europa en de fondsen om dat te betalen.

Europa blijft sterk afhankelijk van Russisch gas, dat in ongeveer 40% van zijn behoeften voorziet, en is nu bezorgd dat de Russische president Vladimir Poetin het zou kunnen gebruiken om sancties te vergelden. Maar Rusland, dat gas pompt door pijpleidingen die Oekraïne en andere Oost-Europese naties doorkruisen, heeft de inkomsten nodig, misschien nu meer dan ooit.

Wat is de status van deze wederzijdse afhankelijkheid?

IS ER EEN ONDERBREKING VAN DE GASTOEVOER GEWEEST ALS GEVOLG VAN DE OORLOG?

Tot nu toe niet. Rusland heeft gas aan Europa geleverd om langetermijncontracten na te komen, volgens kopers als Uniper en RWE in Duitsland en handelaars in de Baltische staten.

Maar sinds vorig jaar levert Rusland alleen de contractuele hoeveelheden, en zegt dat geen enkele koper om extra hoeveelheden heeft gevraagd en dat het zelf niet veel reservegas heeft. Dit heeft de prijzen de hoogte in gejaagd, omdat Rusland in het verleden meestal wel extra hoeveelheden leverde. De prijzen stegen ook omdat andere grote producenten moeite hadden om meer gas te leveren tegen de achtergrond van zeer krappe wereldmarkten en een stijgende vraag als gevolg van het economisch herstel na de pandemie.

HEEFT DE OORLOG GEVOLGEN GEHAD VOOR HET RUSSISCHE GAS DAT DOOR OEKRAÏNE NAAR EUROPA STROOMT?

Nee. De volumes Russisch gas die aan de Slowaakse grens worden afgeleverd, na een reis van ongeveer 800 mijl door Oekraïne, zijn in feite toegenomen sinds de oorlog begon, volgens gegevens van het Slowaakse gastransportbedrijf Eustream. De gasprijzen op de spotmarkt zijn sterk gestegen, waardoor Russisch gas, dat grotendeels via langetermijncontracten wordt verkocht, aantrekkelijker is geworden voor Europese kopers, zeggen analisten.

Oekraïne heeft een aantal grensoverschrijdende gashandelsactiviteiten verboden, maar heeft gezegd dat het de stroom van Russisch gas naar Europa niet zal beperken. Binnen Oekraïne hebben echter enkele secundaire distributiepijpleidingen voor binnenlands verbruik schade opgelopen door beschietingen en luchtaanvallen, volgens de beheerder van de gaspijpleiding van het land, Gas TSO of Ukraine. In een verklaring zei hij dat hij gedwongen was de levering aan verschillende regio's stop te zetten, waardoor honderdduizenden inwoners zonder gas kwamen te zitten.

WAT GEBEURT ER MET HET NORD STREAM 2 RUSSISCH GASPIJPLEIDINGPROJECT NU DUITSLAND HET BEVROREN HEEFT?

De rechtbanken zijn waarschijnlijk de volgende halte voor de promotoren van Nord Stream 2, die kunnen proberen het besluit van de Duitse kanselier Olaf Scholz van vorige maand om de certificering van de pijpleiding stop te zetten, aan te vechten. Het project zou de leveringscapaciteit van de bestaande enorme onderzeese Nord Stream 1 gaspijpleiding van Rusland naar Duitsland hebben verdubbeld. Het 11 miljard dollar kostende project Nord Stream 2 is een pijpleiding die offshore langs dezelfde weg tussen Rusland en Duitsland loopt. Het is klaar, maar als het niet door Duitsland wordt gecertificeerd, is het mogelijk dat het ongebruikt zal blijven, langzaam zal roesten in de Oostzee en verlies zal lijden voor de eigenaar ervan, de Russische energiegigant Gazprom, en voor de vijf westerse energiebedrijven die de kosten op zich hebben genomen.

Om het project nieuw leven in te blazen zou het vertrouwen tussen de voornaamste sponsors - de Russische en de Duitse regering - hersteld moeten worden, iets wat Duitse ambtenaren onwaarschijnlijk achten zolang Poetin in het Kremlin blijft. In wat een dramatische ommezwaai zou betekenen, werkt het Duitse Ministerie van Economische Zaken aan een nieuwe evaluatie van de pijpleiding, waarin geconcludeerd zou kunnen worden dat zij de continuïteit van de Duitse energievoorziening in gevaar brengt in plaats van bijdraagt.

HOE ZIT HET MET NORD STREAM 1? WAAROM ZIJN ER GEEN SANCTIES TEGEN DAT PIJPLEIDINGPROJECT GENOMEN OF IS HET PROJECT NIET STOPGEZET?

Nord Stream 1, dat al meer dan een decennium Russisch gas levert, is momenteel Duitslands levensader voor gas. Het leeuwendeel van het Russische gas komt via die pijpleiding het land binnen, dus het stopzetten ervan zou een zware klap betekenen voor de Duitse economie. Nord Stream 2 was anders, omdat die nog niet in gebruik was en Duitsland tot nu toe geen extra gasleveringen nodig heeft gehad. Gazprom heeft aangevoerd dat het Nord Stream 2 wil bouwen om al het gas van Duitsland rechtstreeks onder de Oostzee te leveren, in plaats van te maken te hebben met doorvoerpijpleidingen via Polen en Oekraïne. Het heeft Oekraïne er herhaaldelijk van beschuldigd gas te stelen, wat Kyiv heeft ontkend.

WESTERSE LANDEN HEBBEN RUSLAND SANCTIES OPGELEGD. WAAROM HEEFT RUSLAND NIET GEREVANCHEERD DOOR DE GASTRANSPORTEN NAAR HET WESTEN STOP TE ZETTEN?

Het Kremlin heeft gezegd dat het op de westerse sancties zal reageren, maar heeft nog niet gezegd hoe. Maar het heeft er geen onmiddellijk eigenbelang bij om de gastransporten stop te zetten, want dat zou Rusland beroven van broodnodige inkomsten en het zou de westerse landen versnellen in hun pogingen om van het Russische gas af te komen. Het Kremlin probeert zich al tientallen jaren op te werpen als een betrouwbare gasleverancier. Eind vorig jaar, toen Wit-Rusland dreigde de pijpleidingen op zijn grondgebied af te snijden als reactie op de westerse sancties tegen Minsk, haastte Moskou zich om zijn Europese klanten ervan te verzekeren dat het alle huidige en toekomstige leveringsverplichtingen zou nakomen.

OVERWEEGT DUITSLAND DE LEVENSDUUR VAN ENKELE VAN ZIJN KERNCENTRALES TE VERLENGEN?

De drie overblijvende kernreactoren van Duitsland, die in 2021 12% van de bruto-elektriciteitsproductie voor hun rekening namen, moeten dit jaar worden gesloten. Het land had besloten om van kernenergie af te zien na de ramp in Fukushima in Japan in 2011.

Maar de Duitse minister van Economie Robert Habeck opperde onlangs de mogelijkheid om de resterende reactoren langer te laten werken.

De technische, juridische en politieke hindernissen zouden formidabel zijn en kernenergie zou het Russische gas niet volledig kunnen vervangen. Om de exploitatie van de kerncentrales te verlengen zou het Duitse parlement de bestaande wet moeten wijzigen, wat op verzet van de Groenen zou stuiten.

Twee Duitse exploitanten van kerncentrales - E.ON en RWE - hebben zich sceptisch uitgelaten over de exploitatie van kerncentrales na 31 december, en hebben Reuters verteld dat de brandstof voor hun centrales eind 2022 op zou zijn. Een andere exploitant, EnBW, heeft echter gezegd dat hij open staat voor een onderzoek naar de mogelijkheid.

Intussen overweegt Duitsland manieren om zijn afhankelijkheid van Russisch gas te verminderen, onder meer door de bouw van terminals voor niet-Russisch vloeibaar aardgas (LNG) te versnellen, en de ontmanteling van kolencentrales die gesloten zouden worden, uit te stellen. De laatste maanden is het gebruik van steenkool toegenomen.