"Ik wilde zelfs niet meer verkopen, want ik dacht, als de prijs van de olie zoveel gestegen is, wat moet ik dan verdienen?" zei zij, terwijl zij in haar kraampje aan de straatkant in de commerciële hoofdstad van Ivoorkust, aan de lagune, een partij koeken roerde.

Noch Rusland, noch Oekraïne produceren palmolie, een tropische grondstof, maar de invasie van Moskou heeft een domino-effect teweeggebracht in de hele wereldeconomie, die vandaag onderling nauw verbonden is.

Het conflict heeft ertoe bijgedragen dat de prijzen voor palmolie - alomtegenwoordig in Afrikaanse gerechten, van Nigeriaanse jollof rijst tot Ivoriaanse kleverige alloco bakbananen - tot recordhoogten zijn gestegen, die volgens deskundigen een crisis in de voedselprijzen zullen verergeren en de armsten zullen straffen.

De omwenteling heeft de grootste palmolie-exporteur Indonesië ertoe aangezet de laatste dagen sommige exporten te verbieden, in een poging de binnenlandse prijzen onder controle te houden. Een hoge regeringsfunctionaris zei dinsdag dat het verbod zou kunnen worden uitgebreid.

"We hebben dit soort situatie nog nooit echt getest," zei James Fry, oprichter van landbouwgrondstoffen-adviesbureau LMC International. "Het zullen vrijwel zeker de armsten in grote landen of landen in Afrika zijn die het zwaarst zullen moeten dragen."

In Afrika bezuiden de Sahara maken de uitgaven voor voedsel nu al 40% uit van de consumptieve bestedingen van de huishoudens, het hoogste percentage van alle regio's in de wereld, en meer dan het dubbele van de 17% die in de geavanceerde economieën aan voedsel wordt besteed.

En nu de prijzen over de hele linie snel stijgen, ook die van brandstof, en tientallen miljoenen Afrikanen door de pandemie al in extreme armoede zijn gestort, zullen de sterk stijgende palmolieprijzen velen dwingen moeilijke keuzes te maken.

Lucy Kamanja, een consulente in de schoonheidsindustrie in de Keniaanse hoofdstad Nairobi, zei dat een stijging met 90% van de prijs van bak- en braadolie op palmbasis betekent dat zij heeft moeten bezuinigen op fruit en huishoudelijke artikelen.

"Ik ben erg bezorgd. Ik weet niet waar we naartoe moeten, want de prijs van voedsel is bijna verdubbeld," zei ze. "De gewone mens ... Ik weet niet hoe we zullen overleven."

"REUZENSPRONG" IN VOEDSELPRIJZEN

Zelfs vóór het uitbreken van de gevechten in Oekraïne was de inflatie al een wereldwijde zorg geworden. De prijzen van levensmiddelen zijn vorig jaar met meer dan 23% gestegen, het snelste tempo in meer dan tien jaar, volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO).

In maart bereikte de wereldprijsindex van de FAO voor vlees, zuivel, granen, suiker en oliën zijn hoogste niveau sinds de invoering ervan in 1990, na een "reuzensprong" van 12,6% ten opzichte van februari.

Bak- en braadoliën behoren tot de producten die het hardst getroffen zijn.

Droogte heeft de uitvoer van sojaolie uit Argentinië en de raapzaadproductie in Canada gedecimeerd. Slecht weer in Indonesië en COVID-gerelateerde immigratiebeperkingen in Maleisië hebben de palmolieproduktie afgeremd en een tekort aan arbeidskrachten op de plantages veroorzaakt.

"Het enige lichtpuntje was, in zekere zin, zonnebloemolie," zei Fry van LMC.

Toen stuurde Rusland in februari zijn leger de Oekraïne binnen, waardoor de verschepingen uit het Zwarte-Zeegebied, dat goed is voor 60% van de zonnebloemproduktie en meer dan driekwart van de export, werden verstoord en een groot deel van het wereldaanbod wegviel.

Alsof dat nog niet genoeg was, hebben de hoge prijzen voor ruwe olie - een ander gevolg van de oorlog - de aanvoer van plantaardige olie nog verder onder druk gezet door de vraag naar biobrandstoffen te doen toenemen.

"Je kunt het bijna niet verzinnen hoe erg het is geweest," voegde Fry eraan toe. "We hebben echt bijna een perfecte storm gehad."

Op 9 maart, ongeveer twee weken na de Russische inval, bereikte het Maleisische contract voor ruwe palmolie, dat als wereldreferentie dient, een recordhoogte van 7.268 ringgit ($1.718) per ton, bijna het dubbele van de prijs een jaar eerder.

Het contract, dat woensdag een sprong van meer dan 9% maakte, is dit jaar nu met bijna 50% gestegen.

DE VRUCHTEN PLUKKEN

Afgezien van de culinaire traditie is de keuze voor palmolie voor veel arme landen ook een economische keuze geweest, aangezien palmolie van oudsher de goedkoopste van de belangrijkste plantaardige oliën is.

De laatste tijd blijkt echter uit gegevens van de Wereldbank dat deze olie zijn rivalen, met name soja- en zonnebloemolie, aan het inhalen is.

In maart werd het voor het eerst tijdelijk de duurste van de vier grote spijsoliën in India, dat beschouwd wordt als een mondiale graadmeter voor de prijzen, wat erop wijst dat de dagen dat Afrika's favoriete olie betrouwbaar de goedkoopste was, wel eens voorbij zouden kunnen zijn.

Terwijl dit de zenuwen en de begrotingen van miljoenen Afrikanen, zoals Kamanja in Nairobi en Belem in Abidjan, onder druk zet, biedt het ook enkele mogelijkheden op het continent.

Bijna twee dozijn Afrikaanse landen verbouwen oliepalmen op bijna 6 miljoen hectare grond, en de sector is een belangrijke werkgever in de landbouwsector van arbeiders die hun inkomen zullen zien stijgen.

Sylvain N'Cho runt een oliepalmmolen een uur ten oosten van Abidjan en schat dat zijn inkomsten het afgelopen jaar met ongeveer 20% gestegen zijn.

"Wij zijn niet de enigen die de vruchten plukken van de stijging van de palmolieprijzen. Een deel ervan gaat naar de boeren," zei hij terwijl zware machines trossen rode palmvruchten op een transportband laadden.

Jerome Kanga, die twee hectare bewerkt in de buurt van de Ivoriaanse stad Adiake, zei dat hij teleurgesteld was over de prijzen die hij kreeg toen hij drie jaar geleden begon te produceren.

"Maar sinds december, en vooral in februari en maart, is het interessanter geworden. Er is ruwweg een stijging van 20% geweest," zei hij.

"IEDEREEN KLAAGT

Toch valt het aantal mensen dat erop vooruit gaat in het niet bij degenen die de klappen voelen.

Afrika verbruikt aanzienlijk meer palmolie dan het produceert op een wereldmarkt die gedomineerd wordt door Zuidoost-Azië. Zelfs in Ivoorkust, een van de weinige netto-exporteurs van palmolie, heeft N'Cho toegegeven dat de consumenten pijn zullen lijden.

"Als er daar een stijging is, is er systematisch een stijging op de plaatselijke markt," zei hij.

De Afrikaanse landen hebben in 2020 bijna 8 miljoen ton palmolie ingevoerd, volgens de FAO, het laatste jaar waarvoor gegevens beschikbaar zijn. Nigeria, de grootste importeur van het continent, verscheepte meer dan 1,2 miljoen ton palmolie. Kenia bracht voor bijna 830 miljoen dollar in.

Ann Obanih, die een kleine levensmiddelenwinkel in Lagos, Nigeria, runt, zei dat de prijs van de geraffineerde rode palmolie die zij koopt om door te verkopen, alleen al in de afgelopen maand met ongeveer 20% is gestegen.

"Iedereen klaagt, alsof wij degenen zijn die het geld erbij doen. Wij verkopen volgens de manier waarop wij het gekocht hebben," voegde de moeder van zes eraan toe. "Ik weet niet eens hoe ik zonder palmolie moet koken."

($1 = 4,2300 ringgit; $1 = 597,7500 CFA francs)