Een zak dijen van een pond gaat voor een koopje van 20 pesos - ongeveer een stuiver tegen de wisselkoers op de zwarte markt - maar de opwinding ontaardt in chaos als het nieuws zich verspreidt dat er misschien niet genoeg is voor iedereen.

En dan gaan de lichten uit.

"Dit is het leven hier," zei Mauri Macias, een 39-jarige kok met twee kinderen die met Reuters sprak terwijl hij op zijn beurt wachtte om een handvol van het door de overheid gesubsidieerde gevogelte te kopen. "Je leeft zonder plannen te kunnen maken."

Het voorval van afgelopen woensdag in Santiago - waar eerder deze maand een zeldzaam openbaar protest plaatsvond - geeft een goed beeld van de uitdaging waar de regering van Cuba voor staat: Als de macht uitvalt, lopen de spanningen hoog op, zelfs in gebieden die sympathiek staan tegenover de communistische revolutie van Fidel Castro in 1959.

Reuters interviewde meer dan twee dozijn inwoners en lokale ambtenaren in de wijken Veguita del Galo, Jose Marti, Micro 9 en Abel Santamaria in Santiago de Cuba. Ze vertelden over hun frustratie over voedseltekorten en stroomonderbrekingen die soms oplopen tot 10 uur per dag.

"Leven zonder elektriciteit is primitief," zei Yoni Mena, een 34-jarige die een groentekraam runt in Abel Santamaria, een heuvelachtige wijk.

"De muggen, de hitte, soms is er geen water. Mensen worden gek. En dat leidt tot andere problemen, zoals geweld."

Enkele honderden demonstranten verzamelden zich op 17 maart in het Carretera del Morro Park in Santiago, en scandeerden "macht en voedsel", volgens verslagen uit de eerste hand van buurtbewoners. Op video's op sociale media was te zien hoe een kleinere groep "vrijheid" riep terwijl de lokale leider van de Communistische Partij, Beatriz Johnson, zich voorbereidde om de menigte toe te spreken vanaf een dak.

Zowel de regering als waarnemers noemden de protesten grotendeels vreedzaam.

De Cubaanse regering, die ooit terughoudend was om protesten te erkennen, roept nu op tot dialoog en heeft snel actie ondernomen om grieven weg te nemen in gebieden waar deze zijn opgelaaid.

In Santiago de Cuba zeiden lokale functionarissen en inwoners dat de regering begonnen is met het uitdelen van gesubsidieerde rantsoenen, waaronder kip, rijst, suiker en melk.

De stroomvoorziening werd ook veel regelmatiger in de week na de protesten, volgens de bewoners en waarnemingen van Reuters.

"We zijn ons ervan bewust dat (gebrek aan) elektriciteit de vonk is voor elk protest," zei minister van Energie en Mijnbouw Vicente de la O'Levy vorige week.

De Cubaanse president Miguel Diaz-Canel bracht donderdag een bezoek aan Santiago. De president geeft de Verenigde Staten en de "kapitalistische media" de schuld van het aanwakkeren van de protesten, en zegt dat zijn regering bereid is om een dialoog aan te gaan met verontruste burgers.

Reuters, dat geen protest bijwoonde toen het in Santiago was in de dagen na de rallies van 17 maart, vroeg een interview aan met functionarissen van de Communistische Partij om de eerdere demonstraties te bespreken, maar kreeg geen antwoord.

WIEG VAN DE REVOLUTIE

Santiago, een Caribische buitenpost op zo'n 870 kilometer ten zuiden en oosten van de hoofdstad Havana, noemt zichzelf de "wieg" van de Cubaanse revolutie.

De voormalige militaire kazerne Moncada in het centrum was de plaats van de eerste veldslag van de revolutie in 1953. Castro zelf, die het eiland bijna vijf decennia lang regeerde, woonde ooit in een houten huis met uitzicht op de baai. Hij ligt hier begraven, op zijn grafsteen staat gewoon "Fidel".

De stad heeft het, net als Cuba, moeilijk sinds de COVID-19 pandemie. Het toerisme - ooit een belangrijke bron van buitenlandse valuta - is gestagneerd, met potentiële bezoekers die afgeschrikt worden door een gebrek aan infrastructuur, Amerikaanse visumregels en berichtgeving over economische problemen en onrust.

Een langdurig handelsembargo van de V.S. en aanverwante sancties, evenals een inefficiënte staatseconomie, hebben geleid tot tekorten aan voedsel, brandstof en medicijnen, terwijl de verouderde elektriciteitscentrales van Cuba niet aan de vraag kunnen voldoen.

Mirta Rusel, 58, een textielarbeidster van de staat in Jose Marti, verdient 3.410 pesos ($10) per maand. Ze zei dat ze zich had aangepast aan de stroomstoringen, maar niet aan de voedseltekorten.

"In de tijd dat er geen rijst was, at ik alleen zoete aardappel," zei Rusel, eraan toevoegend dat ze die onlangs voor de afwisseling in olie bakte. "Dat is de realiteit van het leven in Cuba."

Sommige Cubanen die Reuters in Santiago sprak, spraken over hun waardering voor een systeem dat tientallen jaren voorzag in door de staat gesubsidieerde basisgezondheidszorg, voedsel, huisvesting en onderwijs.

Luz Perez, 48 jaar, een voormalige lerares die in een appartementencomplex woont dat door de regering-Castro is gebouwd, zei dat ze niet zou protesteren, maar dat ze vond dat de autoriteiten actie moesten ondernemen.

"Agressie lost niets op," zei Perez. "Ik hou van Cuba. Maar deze situatie is verschrikkelijk. Niemand kan zo leven.

WE MOETEN ONZE EIGEN PROBLEMEN OPLOSSEN

Cuba's grondwet van 2019 geeft burgers het recht om te protesteren, maar een wet die dat recht specifieker omschrijft zit vast in de wetgevende macht, waardoor mensen die de straat op gaan in juridisch onzekerheid verkeren.

Anderen proberen met het systeem te werken.

Maria Antonia Figuera, een buurtblokleider die 1.500 mensen in Abel Santamaria vertegenwoordigt, zei dat ze vaak dag en nacht aanwezig is bij boze klachten.

Figuera zei dat ze sportevenementen voor kinderen organiseert tijdens de stroomuitval en dat ze constant met lokale ambtenaren aan het onderhandelen is om water en voedsel te garanderen.

"Mensen zijn geïrriteerd," zei ze in een interview bij haar thuis. "We moeten onze eigen problemen hier oplossen, want niemand gaat dat voor ons doen."

Mensenrechtengroeperingen, de Europese Unie en de Verenigde Staten zeggen dat Cuba's hardhandige reactie op de anti-regeringsbetogingen van 11 juli 2021 - de grootste in tientallen jaren - er ook toe heeft geleid dat velen zich wel twee keer bedenken voordat ze demonstraties bijwonen.

In de nasleep van de protesten van 17 maart werden in het hele land 38 mensen gearresteerd, waaronder een aantal in Santiago, volgens de in Spanje gevestigde Prisoners Defenders. De Cubaanse autoriteiten hebben gezegd dat sommige demonstranten misdaden hebben gepleegd, variërend van openbare ongehoorzaamheid tot vandalisme, maar hebben geen informatie gegeven over de arrestaties.

Een regeringsvrachtwagen met "zwarte baretten" van het Ministerie van Binnenlandse Zaken - die soms ingezet worden om demonstranten uiteen te drijven - stond woensdag- en donderdagnacht geparkeerd op de plaats van het grootste protest van 17 maart, vlakbij het hoofdkwartier van de lokale Communistische Partij in Veguita del Galo.

Maria Elena Casanova, een 64-jarige staatsambtenaar die vlakbij de plaats van het protest in Santiago woont en het zag plaatsvinden, beschreef het als vreedzaam - en de natuurlijke afsluiting van weken zonder stroom.

"Ik heb niet het gevoel dat iemand dit gepland heeft," zei ze terwijl ze op haar stoep zat te wachten tot er weer stroom was in de buurt.

"Dat waren de mensen daar, die hun problemen uitten."