Uitleg - Wat gebeurt er als Rusland de door de VN gesteunde graancorridor opgeeft?

Het Kremlin heeft gezegd dat de vooruitzichten "niet zo goed" zijn voor een verlenging na 18 mei van een overeenkomst die de veilige export van graan uit sommige Oekraïense havens aan de Zwarte Zee in oorlogstijd mogelijk maakt, waardoor bezorgdheid ontstaat over wat er verder gebeurt met de door de VN gesteunde zeecorridor.

De overeenkomst heeft geholpen om een wereldwijde voedselcrisis aan te pakken die volgens VN-functionarissen is verergerd door de dodelijkste oorlog in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog.

In juli vorig jaar werd een beschermde doorvoercorridor gecreëerd om de export te kunnen hervatten vanuit drie havens in Oekraïne, een belangrijke producent van granen en oliehoudende zaden.

Dit zijn enkele van de problemen:

WAT IS ER GEËXPORTEERD?

In het kader van het pact om een veilig scheepvaartkanaal te creëren, heeft Oekraïne ongeveer 27,7 miljoen ton landbouwproducten kunnen uitvoeren, waaronder 13,9 miljoen ton maïs en 7,5 miljoen ton tarwe.

Dit vertegenwoordigt ongeveer 60% van de Oekraïense maïsexport in het huidige seizoen 2022/23 en 56% van de tarwe-export.

Andere verscheepte grondstoffen zijn koolzaad, zonnebloemolie, zonnebloemmeel en gerst.

De belangrijkste bestemmingen zijn China (6,3 miljoen ton), Spanje (4,8 miljoen) en Turkije (3 miljoen).

Voor een volledig overzicht van de uitgevoerde landen en hoeveelheden:

https://www.un.org/en/black-sea-grain-initiative/vessel-movements

WAAROM ZOU RUSLAND ZICH UIT HET PACT TERUGTREKKEN?

Rusland heeft gezegd dat er geen verlenging komt tenzij het Westen de belemmeringen voor de uitvoer van Russisch graan en meststoffen wegneemt, waaronder de heraansluiting van de Russische Landbouwbank (Rosselkhozbank) op het SWIFT-betalingssysteem.

Andere eisen zijn de hervatting van de levering van landbouwmachines en -onderdelen, de opheffing van beperkingen op verzekeringen en herverzekeringen, de hervatting van de ammoniakpijpleiding Togliatti-Odesa en de deblokkering van activa en rekeningen van Russische bedrijven die betrokken zijn bij de export van levensmiddelen en meststoffen.

Er zijn weinig tekenen dat het Westen met deze eisen zal instemmen.

KAN DE CORRIDOR FUNCTIONEREN ZONDER RUSLAND?

De havens van Oekraïne waren geblokkeerd voordat het akkoord in juli vorig jaar werd gesloten en het is onduidelijk of er graan kan worden verscheept als Rusland zich terugtrekt.

De verzekeringstarieven, die al hoog zijn, zouden waarschijnlijk stijgen en reders zouden terughoudend kunnen zijn om hun schepen in een oorlogsgebied te laten varen zonder de toestemming van Rusland.

Verzekeraars zouden onder meer rekening moeten houden met de aanwezigheid van Russische marineschepen in de Zwarte Zee en drijvende zeemijnen.

IS DE CORRIDOR NODIG ALS DE OEKRAÏENSE OOGST AFNEEMT?

Verwacht wordt dat de Oekraïense graanexport in het seizoen 2023/24 zal dalen omdat de boeren door de oorlog minder maïs en tarwe hebben geplant.

Gunstige groeiomstandigheden kunnen de omvang van de daling echter beperken.

De Internationale Graanraad heeft voorspeld dat de Oekraïense maïsoogst zal dalen tot 21 miljoen ton, tegenover 27 miljoen ton in het vorige seizoen, en dat de export zal dalen van 20,5 miljoen naar 15 miljoen ton.

De Oekraïense tarweproductie zal naar verwachting dalen van 25,2 miljoen ton in 2022/23 tot 20,2 miljoen ton en de export zal 11 miljoen ton bedragen, tegenover 14,5 miljoen ton in het vorige seizoen.

De uitvoer van die hoeveelheden graan via de Oost-Europese Unie zou zowel logistiek moeilijk als duur zijn, vooral voor gewassen die in de oostelijke regio's van Oekraïne worden verbouwd en die een lange en moeilijke reis moeten afleggen om de grens te bereiken.

KAN OEKRAÏNE MEER GRAAN EXPORTEREN VIA ROUTES OVER LAND?

Oekraïne exporteert sinds het begin van het conflict aanzienlijke hoeveelheden graan via oostelijke EU-landen, met name Hongarije, Polen en Roemenië.

Er zijn echter veel logistieke problemen geweest, waaronder verschillende spoorbreedtes.

Het spoorwegnet van Oekraïne heeft een spoorbreedte van 1.520 mm, net als andere post-Sovjetlanden. Landen in de Oost-Europese Unie gebruiken een spoorbreedte van 1.435 mm, waardoor het onmogelijk is om zonder onderbreking treinen van het ene netwerk naar het andere te laten rijden.

Een ander probleem is dat de stroom Oekraïens graan door de oostelijke EU al onrust veroorzaakt onder boeren in de regio, die zeggen dat het lokale aanbod is onderboden en is opgekocht door fabrieken, waardoor zij geen markt hebben voor hun gewassen.

Polen blokkeerde vorige week tijdelijk de invoer van Oekraïens graan om het effect op de prijzen te verzachten, hoewel het zei dat het nog steeds door het land zou worden doorgevoerd.

Roemeense boeren blokkeerden ook het verkeer en de grenscontroles met tractoren en vrachtwagens.

Oekraïense boeren hebben de bewering dat hun export de winstgevendheid elders vermindert, verworpen. De argumenten zouden echter kunnen toenemen als Oekraïne een aanzienlijk groter volume via Oost-Europa zou moeten exporteren.

HEEFT DE CORRIDOR DE VOEDSELCRISIS VERLICHT?

De verminderde uitvoer van belangrijke exporteur Oekraïne heeft een rol gespeeld in de wereldwijde voedselprijzencrisis.

Andere factoren zijn extreme klimaatomstandigheden en de nasleep van de COVID-19-pandemie.

Als de corridor wordt stilgelegd, zou dat leiden tot een stijging van de wereldwijde graanprijzen, terwijl veel landen al te maken hebben met een sterke stijging van de kosten voor de invoer van voedsel en brandstof.

Het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties zei deze maand dat de voedselonzekerheid op een ongekend hoog niveau blijft.