Het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) van Zuid-Afrika, dat vecht om zijn 30-jarige greep op de macht te verlengen in de verkiezingen van deze maand, zou de overheidsprogramma's die Dalene Raiters en haar familie ondersteunen graag als een succesverhaal zien.

Maar de 48-jarige ziet dat niet zo.

"Het ANC, ik wil niet eens met ze praten," vertelde een boze Raiters aan Reuters vanuit de eenpersoonskamer in Johannesburg die ze deelt met haar zonen en kleinzoon. "(Nelson) Mandela's droom is niet hun droom."

Met een recordwerkloosheid en een malaise in de economie die de steun van de kiezers ondermijnt, prijst het ANC het welvaartssysteem van Zuid-Afrika - een zeldzaamheid in de derde wereld - aan als een mijlpaal.

"Deze toelagen en subsidies doen veel meer dan mensen geven wat ze nodig hebben om te leven," zei president Cyril Ramaphosa in februari. "Ze zijn een investering in de toekomst."

Maar het groeiende aantal mensen dat hulp nodig heeft - meer dan 24 miljoen dit jaar, tegenover een belastinggrondslag van slechts 7,1 miljoen - zet het systeem onder druk. De toekomst zou kunnen afhangen van wie van de twee dominante partijen met sterk uiteenlopende politieke visies - de Economic Freedom Fighters (EFF) of de Democratic Alliance - het ANC als coalitiepartner kiest als het zijn meerderheid verliest, zoals de peilingen suggereren.

"Het is een enorm teken van mislukking, en het is niet duurzaam ... We bevinden ons op een zeer riskante weg," zei Ann Bernstein, directeur van het Centre for Development and Enterprise, een denktank in Johannesburg.

ECONOMISCH FALEN

Sociale zekerheid en economische welvaart waren grondbeginselen van het ANC-beleid toen het onder anti-apartheidsheld Mandela in 1994 aan de macht kwam.

Maar vandaag de dag leeft meer dan 60% van de Zuid-Afrikanen in armoede, volgens de Wereldbank, terwijl een decennium van economische stagnatie de werkloosheid heeft opgedreven tot boven de 32%, bijna 10 punten hoger dan 30 jaar geleden. Meer dan een derde van de bevolking ontvangt contant geld en andere sociale steun.

Tijdens de pandemie creëerde de regering een nieuwe uitkering voor werklozen in de werkende leeftijd, waar meer dan 6 miljoen mensen gebruik van maakten. Hoewel deze tijdelijk bedoeld was, werd deze eerder dit jaar verlengd, tegen het advies van minister van Financiën Enoch Godongwana in.

Voor Thabo Mbeki - een ANC-leider en president van Zuid-Afrika van 1999 tot 2008 - was het socialezekerheidsstelsel nooit bedoeld als remedie tegen armoede en werkloosheid. In plaats daarvan was het doel om een inclusieve economie te laten groeien, zodat meer mensen een inkomen konden verdienen.

"Dat heeft niet zo goed gewerkt als het zou moeten. En ik denk dat we terug moeten naar die doelstelling," zei hij tegen Reuters.

Dalene Raiters verloor 16 jaar geleden haar baan op een plaatselijke basisschool. Haar volwassen zoon is ook werkloos. Zoals veel Zuid-Afrikanen leeft hun hele gezin van de toelagen van degenen die ervoor in aanmerking komen.

Voor Raiters betekent dat de 1.080 rand ($58) per maand die ze ontvangt voor twee minderjarige kinderen ten laste - haar tienerjongen en kleinzoon - aangevuld met giften van een plaatselijke moskee, voedselprogramma's of klusjes die ze voor buren doet.

Het is nooit genoeg.

"Soms breekt mijn hart," zegt ze in tranen.

"DOOMDAG COALITIE" Hoewel het ANC ontkent dat het een coalitie nodig zal hebben, voorspellen de meeste peilingen dat er na 29 mei een einde komt aan haar eenpartijsturing.

De bedrijfsvriendelijke, centrumrechtse Democratische Alliantie (DA) - de grootste oppositiepartij - lijkt een lastige partij.

Hoewel de DA belooft om de waarde van bepaalde subsidies te verhogen en de uitkering uit het pandemie-tijdperk om te zetten in een toelage voor werkzoekenden, richt zij zich voornamelijk op het creëren van banen.

Zij wil de arbeidswetgeving versoepelen en de positieve actie afschaffen die bedoeld is om discriminatie uit het apartheidstijdperk ongedaan te maken.

Hoewel de DA het ANC de schuld geeft van de huidige problemen in het land, sluit zij een samenwerking met haar ideologische tegenstander niet uit om te voorkomen wat leider John Steenhuisen een "doemdagcoalitie" van het ANC en de marxistische EFF noemt.

"Ik heb de massale emigratie uit plaatsen als Zimbabwe en Venezuela gezien. Ik heb de hongersnood gezien," vertelde Steenhuisen aan Reuters. "Dat wil ik niet voor Zuid-Afrika."

De EFF, die heeft verklaard de portefeuille Financiën te willen als zij met het ANC zou samenwerken, heeft niet gereageerd op herhaalde verzoeken om een interview.

Haar eisen voor een herverdeling van land en de nationalisatie van mijnen en banken hebben investeerders lange tijd afgeschrikt.

En haar verkiezingsprogramma roept op tot een verdubbeling van de bestaande sociale uitkeringen over de hele linie, de invoering van een nieuwe beurs voor werkloze afgestudeerden en meer gratis openbare diensten voor de armen.

Michael Sachs, een econoom bij het Southern Centre for Inequality Studies, zei dat het systeem momenteel over de middelen beschikt om de beoogde begunstigden te ondersteunen: kinderen en gepensioneerden.

Wat het niet kan, is het hoofd bieden aan de gevolgen van de torenhoge werkloosheid en de stagnatie in de formele sector.

"Als die sociale problemen zich blijven opstapelen en het enige antwoord van de overheid is om meer sociale uitkeringen te verstrekken, dan zal het uiteindelijk onhoudbaar worden, dat is zeker," zei hij.

Voor Raiters is het antwoord niet meer uitkeringen: alleen werk zal de volgende generatie een kans geven.

"Ik weet dat ik niet lang meer zal leven," zei ze. "Maar voor de toekomst hoop ik dat mijn kleinzoon een betere baan kan krijgen."

($1 = 18,5653 rand)