Gazprom onderging reeds onderhoud van 31 augustus tot 2 september, waardoor bezorgdheid ontstond over de aanvoer naar Europa voor het begin van de winter, indien de onderbreking zou worden verlengd.

Rusland heeft de stromen door de pijpleiding in juni teruggebracht tot 40% van de capaciteit en in juli tot 20%.

Het heeft ook de toevoer naar verscheidene Europese landen, zoals Bulgarije, Denemarken, Finland, Nederland en Polen, afgesneden en de stromen via andere pijpleidingen verminderd sinds het begin van wat Moskou zijn "speciale militaire operatie" in Oekraïne noemt.

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de mogelijkheden voor Europa.

WAT ZIJN DE BELANGRIJKSTE ROUTES VOOR RUSSISCH GAS NAAR EUROPA?

Rusland levert gewoonlijk ongeveer 40% van Europa's aardgas, meestal via pijpleidingen. De leveringen bedroegen vorig jaar ongeveer 155 miljard kubieke meter (bcm).

Via Oekraïne gaat het gas vooral naar Oostenrijk, Italië, Slowakije en andere Oost-Europese staten. Oekraïne heeft de doorvoerpijpleiding Sokhranovka, die door door Rusland bezet gebied in het oosten van het land loopt, gesloten.

Europese landen zijn op zoek gegaan naar alternatieve bevoorrading, waaronder enkele die door Rusland zijn afgesloten nadat het een eis had afgewezen dat zij in roebels betalen.

Andere landen, waaronder Duitsland, hebben nog steeds Russisch gas nodig en proberen hun gasvoorraden voor de winter bij te vullen.

Alternatieve routes naar Europa die niet via Oekraïne gaan, zijn onder meer de Yamal-Europe pijpleiding, die door Wit-Rusland en Polen naar Duitsland loopt.

De Yamal-Europe pijpleiding heeft een capaciteit van 33 miljard kubieke meter (bcm), ongeveer een zesde van de Russische gasexport naar Europa. De stromen zijn sinds begin dit jaar omgedraaid om tussen Polen en Duitsland naar het oosten te stromen.

Moskou heeft sancties ingesteld tegen de eigenaar van het Poolse deel van de Yamal-Europe pijpleiding. Polen kan het echter stellen zonder omgekeerde gasstroom op de Yamal-pijpleiding, heeft zijn minister van klimaat gezegd.

Wat Nord Stream 1 betreft, heeft het Kremlin Westerse sancties de schuld gegeven van een vertraging bij de terugkeer van de voor onderhoud naar Canada gezonden uitrusting.

ALTERNATIEVE LEVERANCIERS VOOR EUROPA?

Sommige landen hebben alternatieve bevoorradingsmogelijkheden en het Europese gasnet is met elkaar verbonden zodat de voorraden kunnen worden gedeeld, hoewel de wereldgasmarkt al vóór de Oekraïne-crisis krap was.

Duitsland, Europa's grootste verbruiker van Russisch gas, dat de certificering van de nieuwe Nord Stream 2 gaspijpleiding uit Rusland heeft stopgezet wegens de oorlog in Oekraïne, zou via pijpleidingen uit Groot-Brittannië, Denemarken, Noorwegen en Nederland kunnen importeren.

Noorwegen, na Rusland de grootste gasleverancier van Europa, heeft zijn productie opgevoerd om de Europese Unie te helpen haar doelstelling te bereiken om tegen 2027 niet meer afhankelijk te zijn van Russische fossiele brandstoffen.

Het Britse Centrica heeft een overeenkomst gesloten met het Noorse Equinor voor extra toevoer voor de komende drie winters. Groot-Brittannië is niet afhankelijk van Russisch gas en kan ook via pijpleidingen naar Europa exporteren.

Zuid-Europa kan Azerbeidzjaans gas ontvangen via de Trans-Adriatische pijpleiding naar Italië en de Trans-Anatolische aardgaspijpleiding (TANAP) door Turkije.

De Verenigde Staten hebben gezegd dat zij dit jaar 15 bcm vloeibaar aardgas (LNG) aan de Europese Unie kunnen leveren.

Maar de LNG-fabrieken in de Verenigde Staten produceren op volle capaciteit en een ontploffing in een belangrijke LNG-exportterminal in Texas zal deze tot eind november stilliggen.

De LNG-terminals in Europa hebben ook beperkte capaciteit voor extra invoer, hoewel sommige landen zeggen dat zij manieren zoeken om de invoer en de opslag uit te breiden.

Duitsland behoort tot degenen die nieuwe LNG-terminals willen bouwen. Het is van plan er twee te bouwen in slechts twee jaar.

Polen, dat voor ongeveer 50% van zijn gasverbruik of ongeveer 10 bcm van Rusland afhankelijk is, heeft gezegd dat het gas kan betrekken via twee verbindingen met Duitsland. Een nieuwe pijpleiding waardoor tot 10 bcm gas per jaar tussen Polen en Noorwegen kan stromen, zal in oktober worden geopend. Vorige week werd ook een nieuwe gasverbinding tussen Polen en Slowakije in gebruik genomen.

Spanje wil een project voor de aanleg van een derde gasverbinding door de Pyreneeën nieuw leven inblazen, maar Frankrijk heeft gezegd dat nieuwe LNG-terminals, die drijvend kunnen worden gemaakt, een snellere en goedkopere optie zouden zijn dan een nieuwe pijpleiding.

ANDERE MOGELIJKHEDEN OM EEN TEKORT AAN GAS OP TE VANGEN?

Verscheidene landen kunnen proberen een tekort in de energievoorziening op te vangen door elektriciteit in te voeren via interconnectoren van hun buren of door de elektriciteitsproductie op te voeren met kernenergie, hernieuwbare energie, waterkracht of steenkool.

De beschikbaarheid van kernenergie daalt in België, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland, waar de centrales moeten worden stilgelegd omdat ze verouderen, buiten bedrijf worden gesteld of geleidelijk uit bedrijf worden genomen. Het waterkrachtpeil is deze zomer gedaald als gevolg van weinig neerslag en een hittegolf.

Europa heeft geprobeerd van steenkool af te stappen om de klimaatdoelstellingen te halen, maar sommige centrales zijn sinds medio 2021 weer aangezet vanwege de sterk stijgende gasprijzen.

De ministers van Energie zijn overeengekomen dat alle EU-landen hun gasverbruik van augustus tot maart vrijwillig met 15% moeten verminderen ten opzichte van hun gemiddelde jaarverbruik in de periode 2017-2021 en hebben voor de hele EU streefcijfers voor het bijvullen van gasopslag ingevoerd.

Duitsland heeft fase twee van zijn noodgasplan in drie fasen in werking gesteld en bedrijven en consumenten aangespoord gas te besparen om gedwongen rantsoenering te voorkomen.

De Nederlandse minister van energie heeft gezegd dat het Groningenveld kan worden gebruikt om de buurlanden te helpen als de Russische bevoorrading volledig zou wegvallen, maar dat het opvoeren van de productie aardbevingen zou kunnen veroorzaken.