HOE IS LIBIË UIT ELKAAR GEVALLEN?

De breuklijnen in Libië kwamen aan het licht toen plaatselijke groepen verschillende standpunten innamen tijdens de door de NAVO gesteunde opstand van 2011, die Muammar Kadhafi ten val bracht.

Een poging tot democratische overgang gleed uit de hand toen gewapende groepen lokale machtsbases opbouwden en zich verenigden rond rivaliserende politieke facties, waarbij zij de controle over economische activa in handen kregen.

Na een slag om Tripoli in 2014 trok een factie, waarvan de meeste parlementsleden deel uitmaakten, naar het oosten en erkende Khalifa Haftar als militaire chef, die uiteindelijk een parallelle regering opzette.

Een door de VN gesteunde overeenkomst leidde tot een nieuwe internationaal erkende regering in Tripoli, maar de oostelijke facties sloegen de overeenkomst af en het Libische Nationale Leger (LNA) van Haftar viel de hoofdstad in 2019 aan.

De kibbelende gewapende facties die het westen van Libië controleerden kwamen samen om de regering in Tripoli te steunen tegen Haftar en zij sloegen zijn aanval in 2020 af met hulp van Turkije, wat leidde tot een staakt-het-vuren en een nieuw door de V.N. gesteund vredesproces.

HOE HEEFT HET LAATSTE GESCHIL ZICH ONTVOUWD?

Het vredesproces bracht een nieuwe regering van nationale eenheid onder premier Abdulhamid al-Dbeibah met een mandaat om toezicht te houden op de nationale verkiezingen die voor december 2021 gepland waren, maar er was geen overeenstemming over de regels voor de stemming en het proces stortte in.

In het oosten van Libië verklaarde het parlement de regering van Dbeibah onwettig en benoemde een nieuwe regering onder leiding van Fathi Bashagha. Dbeibah verwierp de stappen van het parlement en zei dat hij de macht pas na verkiezingen zou afstaan.

Intussen streden de West-Libische facties die zich tegen Haftar hadden verenigd weer om hun positie in Tripoli, met af en toe schermutselingen, en sommigen zagen Bashagha als hun beste kans om vooruit te komen.

Bashagha probeerde kort na zijn benoeming in maart Tripoli binnen te komen, maar pro-Dbeibah facties blokkeerden zijn konvooi. In mei probeerde hij het opnieuw, maar hij verliet Tripoli na een korte schietpartij.

In de loop van de maanden verschoven de allianties en coalities tussen de facties in Tripoli, terwijl zowel Dbeibah als Bashagha probeerden belangrijke spelers het hof te maken. In de straten van Tripoli botsten gewapende troepen op elkaars grondgebied.

Toen vrijdagnacht gevechten uitbraken tussen twee groepen, begonnen facties die aan Bashagha gelieerd waren, met wat leek op gecoördineerde aanvallen in een nieuwe poging om hem in de hoofdstad te installeren. Maar deze poging mislukte, waardoor Dbeibah zich kennelijk steviger heeft verankerd.

WAT ZIJN DE KANSEN OP EEN POLITIEK AKKOORD?

De machtige oostelijke factie van Haftar en parlementsvoorzitter Aguila Saleh heeft weinig bereidheid getoond om compromissen te sluiten over haar doel om Dbeibah te verwijderen en Bashagha te installeren.

Nu Bashagha er echter niet in lijkt te slagen een coalitie van westerse facties tot stand te brengen die hem in Tripoli kan installeren, zullen zij zich misschien opnieuw moeten bezinnen.

De voortdurende militaire aanwezigheid van Turkije rond Tripoli, waar het luchtmachtbases met drones heeft onderhouden nadat het de oostelijke aanval in 2020 had helpen afweren, betekent dat een nieuw offensief van Haftar tegen de hoofdstad voorlopig zeer onwaarschijnlijk lijkt.

Sommige politici hebben het idee geopperd van een nieuwe poging om een nieuwe regering te vormen die voor alle partijen aanvaardbaar is - iets wat Dbeibah waarschijnlijk zou proberen te blokkeren.

Intussen is de diplomatie tot stilstand gekomen en een akkoord over het houden van verkiezingen als duurzame oplossing voor de politieke geschillen in Libië lijkt verder weg dan ooit.

De internationale pogingen om tot een akkoord te komen worden gehinderd door onenigheid tussen de betrokken landen en tussen plaatselijke groeperingen die volgens vele Libiërs verkiezingen willen vermijden om aan de macht te blijven.

Velen onder de Libische bevolking van bijna 7 miljoen vrezen dat, hoe de volgende periode van onderhandelingen en positionering ook zal verlopen, zij slechts gevolgd zal worden door een nieuwe uitbarsting van geweld.

WAT BETEKENT DIT ALLES VOOR DE OLIE VAN LIBIË?

De controle over de inkomsten uit Libië's belangrijkste exportprodukt, zijn olieproduktie van tot 1,3 miljoen vaten per dag, is lange tijd de grootste prijs geweest voor alle belangrijke politieke en militaire groeperingen.

Groepen hebben herhaaldelijk de produktie stilgelegd als een tactiek om druk uit te oefenen op de regering in Tripoli, waar alle inkomsten uit de buitenlandse olieverkoop via internationale overeenkomsten naar de centrale bank gesluisd worden.

Strijdkrachten die op één lijn staan met Haftar, wiens macht zich uitstrekt over een groot deel van het grondgebied dat de belangrijkste olievelden en exportterminals omvat, waren de afgelopen jaren verantwoordelijk voor de grootste stilleggingen.

De laatste stopzetting, waardoor de export met ongeveer de helft verminderde, eindigde toen Dbeibah het hoofd van de Nationale Oliemaatschappij verving door een bondgenoot van Haftar - een zet die sommigen zagen als een poging om de oostelijke commandant het hof te maken en hem meer open te stellen voor een politieke overeenkomst.

Dat zou voldoende kunnen zijn om een nieuwe blokkering te voorkomen, terwijl de pro-Bashagha facties hun volgende zet uitwerken. Maar nu het politieke conflict in Libië nog lang niet is opgelost, ziet het er niet naar uit dat de olie-export nog lang onaangetast zal blijven.