De oorlog in Oekraïne komt op een ogenblik van verhoogde rivaliteit tussen het Westen, China en Rusland over de natuurlijke hulpbronnen, de handel en de veiligheidsbanden van Afrika.

Hieronder volgen enkele redenen voor de verdeelde houding van het continent:

HARTEN EN GEESTEN

Op de dag van de invasie, 24 februari, riep de Afrikaanse Unie Rusland ondubbelzinnig op om "de territoriale integriteit en de nationale soevereiniteit van Oekraïne" te respecteren, terwijl de ambassadeur van de V.N. van Kenia, Martin Kimani, namens velen sprak toen hij de Russische agressie vergeleek met die van Afrika's vroegere koloniale meesters.

De Afrikaanse stemmingen over resoluties van de V.N. zijn echter gemengd geweest, bijvoorbeeld over de schorsing van Rusland uit de Mensenrechtenraad: negen Afrikaanse naties stemden tegen, 23 onthielden zich van stemming, 11 stemden niet en slechts 11 steunden de resolutie.

Hoewel een onthouding "pro-Russisch" zou kunnen lijken, heeft Rusland ook landen die zich van stemming onthouden bedreigd, wat onderstreept hoezeer would-be neutrale partijen in de knel zitten.

Het Westen heeft intussen zijn inspanningen opgevoerd om te wedijveren om de Afrikaanse harten en geesten. Dat zou het continent goed van pas kunnen komen.

"Het is zinvol voor (het Westen) om die relaties (met Afrikaanse landen) te onderhouden," zei Cayley Clifford, onderzoeker aan het Zuidafrikaans Instituut voor Internationale Zaken. "Dit hele conflict ... geeft Afrika bijna de overhand."

AFRIKA IS GEEN LAND

Analisten merken op dat Afrikaanse landen verschillende motieven hebben als het om Rusland gaat, zodat praten over een "Afrikaans standpunt" weinig zin heeft.

"Je kunt het niet zomaar met één verfje afborstelen. Er is geen "Afrikaans standpunt". Er zijn verschillende standpunten, gebaseerd op verschillende historische redenen," zei Comfort Ero, voorzitter van de International Crisis Group.

Kenia streeft naar een veiligheidspartnerschap met de Verenigde Staten tegen de in Somalië gevestigde islamitische militanten; Nigeria zoekt steun tegen Islamitische Staat en Boko Haram; Ghana heeft getracht de culturele banden met de V.S. aan te halen door Afrika's eerste bestemming voor slavenerfgoedtoerisme te worden.

Velen die de houding van het Westen niet steunen - zoals Zuid-Afrika, Eritrea en de Centraal-Afrikaanse Republiek - hebben nauwe handels- en veiligheidsbanden met Rusland die zij niet in gevaar willen brengen.

Het diplomatieke zwaargewicht dat het minst geneigd is het Westen te steunen is Zuid-Afrika, dat zelfs een alternatieve resolutie voorstelde waarin de Russische invasie in Oekraïne niet vermeld werd.

De nauwe handels- en historische banden van Zuid-Afrika met Rusland worden vaak aangehaald, maar analisten zeggen dat het daar minder mee te maken heeft - Zuid-Afrika drijft vele malen meer handel met de NAVO-landen - dan met zijn niet-gebonden ideologie, zoals die vorige week door minister van Buitenlandse Zaken Naledi Pandor in een toespraak werd uiteengezet.

ONTGOOCHELING

De Afrikaanse landen hebben het lang kwalijk genomen dat zij het theater waren van een machtsstrijd die zich in verre hoofdsteden afspeelde.

"Het is een gevoel dat wij de plaats zijn waar de grootmachten hun spelletjes oefenen," zei een hoge Afrikaanse diplomaat. "Hoe wij het ervaren doet er voor hen niet toe. Waar het hen om gaat is hun macht."

Wat COVID-19 betreft, zijn de oproepen van Afrikaanse leiders om vaccins op dovemansoren gevallen bij rijke landen die meer dan genoeg te besteden hebben. Hetzelfde geldt voor het Afrikaanse pleidooi voor fondsen om de klimaatverandering aan te pakken.

"Als wij een probleem hebben, staan we er alleen voor; als er een "internationaal probleem" is, zoals het Westen dat definieert, dan is het een wereldwijd probleem ... Iedereen behandelt ons als pionnen," zei Chris Ogunmodede, hoofdredacteur bij World Politics Review.

Voor anderen heeft een supermacht die onder een vals voorwendsel een zwakkere natie binnenvalt, echo's van 2003.

"Ze hebben ons misleid met betrekking tot Irak, ze hebben ons verteld dat er massavernietigingswapens zijn en wij ... hebben hen gesteund," zei de minister van Buitenlandse Zaken van Oeganda, Okello Oryem, tegen Reuters, verwijzend naar de valse bewering dat Saddam Hoessein kernwapens aan het ontwikkelen was om uit te leggen waarom Oeganda deze keer voorzichtiger is.

Oeganda was een van de slechts vier Afrikaanse staten die de door de V.S. geleide invasie steunden, toen president Yoweri Museveni een nauwe bondgenoot was.

De betrekkingen zijn sindsdien verzuurd. Museveni verzet zich tegen de westerse kritiek dat hij een autocraat is, en verdedigt de rechten van homoseksuelen - het soort moraliseringen dat China en Rusland niet doen.