De opname van de stimuleringsmaatregelen had 219 miljard euro (238,1 miljard dollar) bereikt, zei de minister van Economie Giancarlo Giorgetti.
Opeenvolgende regeringen van alle kleuren zijn niet in staat gebleken om de bloeding een halt toe te roepen, ondanks de toenemende waarschuwingen voor het escalerende probleem.
Hier ziet u wat er mis is gegaan en waarom.
WAT WAREN DE REGELINGEN?
De meest controversiële is ongetwijfeld de zogenaamde Superbonus, geïntroduceerd door de toenmalige premier Giuseppe Conte in 2020, die huiseigenaren 110% van de kosten van energiebesparende renovaties bood. Een ander project beloofde 90% van de kosten voor het opknappen van de gevel van een gebouw te vergoeden.
De regering voorspelde aanvankelijk dat de Superbonus 35 miljard euro zou kosten over een periode van 15 jaar. Na slechts vier jaar heeft de schatkist naar eigen zeggen al zo'n 160 miljard euro uitgegeven, een bedrag dat veel hoger is dan het voordeel voor de economie.
WAAROM DE ENORME OVERSCHRIJDING?
De regering heeft de aantrekkingskracht van de regeling onderschat, maar ook een aantal andere fouten gemaakt.
Met zulke gulle aalmoezen hadden huiseigenaren geen reden om met bouwers over de kosten te onderhandelen. Integendeel, naarmate de betalingen hoger waren dan wat ze zouden uitgeven, betekende hogere kosten dat er meer geld overbleef voor de huiseigenaren.
Op de vraag waarom hun prognoses zo verkeerd waren, zeiden ambtenaren die betrokken waren bij de begrotingsplanning dat ze geen precedent hadden om uit te putten, omdat niemand buiten Italië ooit had aangeboden om meer dan de kosten van de renovaties terug te betalen.
WAAROM ZAG DE REGERING DE DREIGING NIET EERDER?
In mei 2022 bekritiseerde de toenmalige premier Mario Draghi de Superbonus, door te zeggen dat deze hielp om de kosten van de renovaties te verdrievoudigen. Maar zelfs als ambtenaren toen al wisten dat ze een probleem hadden, waren ze niet voorbereid op de zich ontvouwende financiële tsunami.
Naast genereuze betalingen bood de regeling ook de mogelijkheid om de kosten van het bouwwerk over een periode van 4-10 jaar van hun belastingen af te trekken, of het belastingkrediet te gebruiken als een vorm van betaling bij transacties met bouwers of banken. De kopers konden het dan weer verkopen, of het bedrag aftrekken van hun eigen belastingaanslag.
Ambtenaren zeggen dat ze niet over een robuust controlesysteem beschikten om de handel in dergelijke kredieten bij te houden, die de belangrijkste drijvende kracht achter de uit de pan rijzende kosten van de stimuleringsmaatregelen werden, doordat huiseigenaren werk konden laten uitvoeren zonder er ooit voor te hoeven betalen.
De regering zegt dat het ook ontbrak aan middelen om fraude te bestrijden. Afgelopen augustus zei premier Giorgia Meloni dat er voor 12 miljard euro aan onregelmatige contracten aan het licht waren gekomen en noemde het "de grootste zwendel" die de staat ooit had meegemaakt. Giorgetti gaf dinsdag aan dat dit bedrag nu was opgelopen tot 16 miljard euro.
WAAROM ER NIET EERDER EEN EINDE AAN MAKEN?
Hoewel Draghi zich bewust was van de risico's, verlengde zijn regering de Superbonus tot 2025 onder een uitfaseringsregeling. Meloni, die het een "ramp" voor de begroting noemde, legde beperkingen op aan wie er toegang toe kon krijgen, maar maakte er geen einde aan.
Het probleem is dat het programma enorm populair is geworden bij kiezers en kleine bedrijven en geen van de politieke partijen zou het risico willen nemen om de stekker eruit te trekken, waardoor gezinnen en bouwers mogelijk met waardeloze kredieten zouden blijven zitten.
Toen Giorgetti vorige maand de regeling probeerde in te perken met een decreet dat de verkoop van belastingkredieten uit het werk blokkeerde, lobbyde een van de coalitiepartijen, Forza Italia, onmiddellijk om de maatregelen te verzachten. "Ik vrees dat u de ernst van de situatie niet begrijpt," zei Giorgetti.
HEEFT HET ÜBERHAUPT GEHOLPEN?
De Superbonus hielp Italië beter te presteren dan welke grote Europese economie dan ook sinds de COVID pandemie.
Volgens Eurostat is de bouwproductie in Italië in vier jaar tijd tot eind 2023 met 31% gestegen, terwijl deze in Spanje met 12% daalde, in Duitsland met 11% daalde en in Frankrijk gelijk bleef.
Economen zeggen echter dat Italië het beter had gedaan als het had geïnvesteerd in gezondheidszorg of onderwijs, omdat het meeste geld dan direct naar salarissen zou zijn gegaan, terwijl aannemers veel productiekosten maken en dus minder toegevoegde waarde genereren.
Ze waarschuwen ook dat de bouwsector nu sterk zou kunnen krimpen nu de regeling bijna is afgelopen.
($1 = 0,9199 euro) (Verslaggeving door Crispian Balmer en Giuseppe Fonte Bewerking door Tomasz Janowski)
