Wat zijn de opties van Vladimir Poetin na de Russische militaire tegenslag in Oekraïne?

De Russische president Vladimir Poetin heeft nog niet in het openbaar gereageerd op een bliksemsnelle aftocht van zijn troepen in het noordoosten van Oekraïne, maar staat onder druk van nationalisten in eigen land om het initiatief terug te nemen.

Hij heeft weinig opties voor een snelle oplossing, als de analyse van de Westerse inlichtingendiensten en open bronnen juist is, en de meeste van de mogelijke stappen die hij zou kunnen nemen, gaan gepaard met binnenlandse en geopolitieke risico's.

Sinds hij in 1999 aan de macht kwam, behoren de islamitische militanten in Tsjetsjenië en de wijdere noordelijke Kaukasus tot de zwaarste gewapende vijanden waarmee Poetin te maken heeft gehad. In dat geval koos hij ervoor om met meer geweld te escaleren.

Dit zijn enkele van zijn voornaamste opties in Oekraïne:

STABILISEREN, HERGROEPEREN, AANVALLEN

Russische en Westerse militaire analisten zijn het erover eens dat -- vanuit Moskou gezien -- de Russische strijdkrachten dringend de frontlijn moeten stabiliseren, de opmars van Oekraïne tot staan brengen, hergroeperen en, als zij kunnen, een eigen tegenoffensief lanceren. In het Westen wordt er echter aan getwijfeld of Rusland wel over de grondtroepen of over voldoende materieel beschikt, gezien het aantal slachtoffers dat het heeft gemaakt en de hoeveelheid materieel die achtergelaten of vernietigd is tijdens wat Rusland zijn "speciale militaire operatie" noemt om het Oekraïense leger te vernietigen.

"Er is geen mankracht," zei Konrad Muzyka, directeur van het Poolse Rochan Consulting, na de tegenslag van Rusland in het noordoosten.

"Vrijwilligersbataljons zijn onderbezet, en de wervingscampagne levert niet op wat ervan verwacht werd. En ik denk dat het alleen maar erger zal worden, omdat er nu minder mannen zullen willen toetreden. Als Moskou manschappen wil toevoegen, moet het een mobilisatie uitvoeren."

De Russische pogingen om het aantal troepen dat het kan inzetten te vergroten, omvatten de vorming van een nieuw 3e legerkorps, de vorming van nieuwe troepen door de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov, en de ondertekening door Poetin vorige maand van een decreet om de omvang van de Russische strijdkrachten te vergroten.

Poetin zal moeten beslissen of hij ingaat op de eis van nationalistische critici dat hij de militaire top ontslaat of een nieuwe samenstelling geeft, met inbegrip van minister van Defensie Sergej Sjoigoe, een naaste bondgenoot. Poetin heeft traditioneel niet toegegeven aan de onmiddellijke druk om ondergeschikten te ontslaan, maar heeft soms op een later tijdstip afscheid van hen genomen.

MOBILISATIE

Het mobiliseren van de Russische reserves, die ongeveer 2 miljoen man tellen met militaire dienst in de afgelopen vijf jaar, is doenbaar, maar het kost tijd om mensen op te leiden en in te zetten.

Het Kremlin zei dinsdag dat er "op dit moment" niet gesproken werd over een landelijke mobilisatie.

Zo'n actie zou populair zijn bij nationalisten, maar minder bij sommige Russische mannen in stedelijke centra die, zo blijkt uit anekdotisch bewijsmateriaal, er minder voor voelen om zich bij de strijd aan te sluiten.

Het zou betekenen dat de officiële berichtgeving over Oekraïne wordt bijgesteld en dat Oekraïne niet langer wordt omschreven als "een speciale militaire operatie" met beperkte doelen, maar als een oorlog met een open einde.

Dat zou op zijn beurt de autoriteiten dwingen hun beleid op te geven dat erop gericht is het leven van de meeste Russen door te laten gaan zoals vóór 24 februari, toen Poetin Oekraïne binnenviel.

Rusland op volle oorlogssterkte brengen zou ook binnenlandse politieke risico's met zich meebrengen, met name het risico van een volksopstand tegen een gedwongen dienstplicht.

Het zou ook een erkenning zijn dat Rusland in een grootschalige oorlog tegen een Slavisch land is verwikkeld - en dat de oorlog slecht afloopt voor Moskou.

Andrej Kortoenov, hoofd van de RIAC, een denktank die dicht bij het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken staat, heeft gezegd dat hij denkt dat de autoriteiten terughoudend staan tegenover mobilisatie.

"In de grote steden willen veel mensen niet gaan vechten en mobilisatie zal waarschijnlijk niet populair zijn," zei Kortunov.

"Ten tweede denk ik dat het aantoonbaar in het belang van Poetin is om de hele zaak als een beperkte operatie voor te stellen. De staat wil graag zoveel mogelijk behouden zoals het vroeger was, zonder radicale veranderingen door te voeren."

Tony Brenton, een voormalige Britse ambassadeur in Rusland, heeft gezegd dat het maanden zou duren voordat een mobilisatie enig effect zou hebben op de gevechtskracht van Rusland in ieder geval.

WEDDENSCHAP OP "ALGEMENE WINTER

Twee Russische bronnen die bekend zijn met de denkwijze van het Kremlin vertelden Reuters vorige maand dat Poetin hoopt dat de torenhoge energieprijzen en de mogelijke tekorten deze winter Europa ertoe zullen brengen Oekraïne tot een wapenstilstand te dwingen -- op Russische voorwaarden.

Sommige Europese diplomaten menen dat het recente succes van Oekraïne op het slagveld de drang van sommige Europeanen om Kyiv tot concessies te dwingen echter heeft ondermijnd, terwijl landen als Duitsland de laatste weken harder tegen Moskou lijken te zijn gaan optreden en vastbeslotener lijken om de winterse energieproblemen uit te zitten.

De Europese Unie heeft een verbod op Russische steenkool ingesteld en een gedeeltelijk verbod op de invoer van Russische ruwe olie goedgekeurd. Rusland heeft op zijn beurt de export van gas naar Europa sterk verminderd en heeft duidelijk gemaakt dat het alle export van energie zou kunnen verbieden, een hefboom die Poetin nog moet overhalen.

UITBREIDING VAN HET RICHTEN VAN RAKETTEN

Na zijn tegenslag in Noord-Oost-Oekraïne heeft Rusland de Oekraïense energie-infrastructuur met raketten bestookt. Dat veroorzaakte tijdelijke black-outs in de regio's Kharkiv en het aangrenzende Poltava en Sumy. Ook de watervoorziening en de mobiele netwerken werden getroffen.

De actie werd toegejuicht door sommige Russische nationalisten, die graag zouden zien dat Moskou kruisraketten zou gebruiken om de Oekraïense infrastructuur op een meer permanente basis lam te leggen, een actie die zeker internationale veroordeling zou uitlokken.

Dezelfde nationalisten roepen Moskou ook al lang op om wat zij noemen "besluitvormingscentra" in Kiev en elders aan te vallen, iets wat waarschijnlijk niet bereikt kan worden zonder aanzienlijke collateral damage.

BEËINDIGEN OF AFZWAKKEN VAN DE GRAANOVEREENKOMST

Poetin heeft geklaagd dat een door de V.N. en Turkije tot stand gebrachte overeenkomst, waardoor Oekraïne graan en andere levensmiddelen via de Zwarte Zee kan uitvoeren, oneerlijk is tegenover armere landen en Rusland.

Poetin zal deze week besprekingen voeren met de Turkse leider Tayyip Erdogan over een herziening van de overeenkomst, die Oekraïne de broodnodige begrotingsinkomsten verschaft. Als Poetin Oekraïne onmiddellijk pijn wil doen, kan hij het pact opschorten of opzeggen, of weigeren het te vernieuwen als het in november afloopt. Het Westen en de armere landen in Afrika en het Midden-Oosten zouden hem beschuldigen van het verergeren van de wereldwijde voedseltekorten; hij zou Oekraïne de schuld geven.

VREDESAKKOORD

Het Kremlin zegt dat het aan Kiev de voorwaarden van een vredesakkoord zal dicteren wanneer het zover is, terwijl de Oekraïense president Volodymyr Zelenskiy heeft gezegd dat hij geweld zal gebruiken om zijn land te bevrijden.

Zelenskiy heeft gezegd dat dat ook de Krim omvat, die Rusland in 2014 heeft geannexeerd. Moskou heeft herhaaldelijk gezegd dat de status van de Krim voor altijd geregeld is.

Het opgeven van veroverd gebied in Oost-Oekraïne in de door Rusland gesteunde zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk of de Volksrepubliek Luhansk lijkt ook politiek onmogelijk voor Moskou, aangezien het die formeel heeft erkend.

De volledige "bevrijding" van de twee zelfverklaarde stateletten van de Oekraïense strijdkrachten was een van de belangrijkste redenen die in de eerste plaats voor de "speciale militaire operatie" werden gegeven.

Het teruggeven van veroverd gebied in Zuid-Oekraïne, waar Rusland drie regio's gedeeltelijk controleert, lijkt ook moeilijk te verkopen in eigen land.

De zuidelijke regio Kherson ligt direct ten noorden van de geannexeerde Krim en de plaats waar een kanaal ligt dat het schiereiland Zwarte Zee van het grootste deel van zijn water voorziet.

Samen met de naburige regio Zaporizjzjia geeft Cherson Rusland ook een corridor over land waardoor het de Krim kan bevoorraden, iets wat Moskou als een belangrijke prijs heeft aangeprezen.

NUCLEAIR GAAN

Russische regeringsfunctionarissen hebben Westerse suggesties dat Moskou tactische kernwapens in Oekraïne zou gebruiken, van de hand gewezen, maar het blijft voor sommigen in het Westen een punt van zorg.

Afgezien van het toebrengen van massale slachtoffers, zou een dergelijke stap een gevaarlijke escalatiespiraal op gang kunnen brengen en de westerse landen formeel in een rechtstreekse oorlog met Rusland kunnen betrekken.

De Russische nucleaire doctrine staat het gebruik van kernwapens toe als die - of andere soorten massavernietigingswapens - tegen Rusland worden gebruikt, of als de Russische staat geconfronteerd wordt met een existentiële bedreiging door conventionele wapens.

Poetin herinnerde zich, in een quasi-autobiografie in 2000, dat hij, toen hij opgroeide in een vervallen flatgebouw in het toenmalige Leningrad, een rat met een stok in het nauw dreef en verbaasd was toen het in het nauw gedreven dier zich op hem wierp en de rollen omdraaide.

Brenton, de voormalige Britse ambassadeur in Rusland, heeft gewaarschuwd dat een in het nauw gedreven Poetin tot kernwapens zou kunnen overgaan als hij een vernederende nederlaag zou lijden zonder gezichtsreddende uitweg.

"Als de keuze voor Rusland is een verliezende oorlog te voeren, en zwaar te verliezen en Poetin te laten vallen, of een soort nucleaire demonstratie, dan zou ik er niet om verwedden dat zij niet voor de nucleaire demonstratie zouden gaan," zei Brenton.

De gepensioneerde Amerikaanse generaal Ben Hodges, voormalig bevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten in Europa, is het ermee eens dat het een risico is, maar heeft gezegd dat hij het onwaarschijnlijk acht.

"Er is geen echt slagveldvoordeel te behalen, het zou onmogelijk zijn voor (de) V.S. om er buiten te blijven/ niet te reageren, en ik denk niet dat Poetin of zijn naaste adviseurs suïcidaal zijn," zei Hodges.