Gebruik makend van de grotere aandacht van Peking voor de handel met Afrikaanse landen om gapende tekorten te helpen verminderen, sloot Kenia in januari een exportovereenkomst met China voor verse avocado's, na jaren van lobbyen voor markttoegang.

Zes maanden later zijn er nog geen zendingen vertrokken, vertelden Kenia's avocadovereniging, de fytosanitaire inspectiedienst van het Oost-Afrikaanse land en Kakuzi aan Reuters.

Hoewel 10 avocado-exporteurs door de Keniaanse inspecties zijn gekomen, wil China nu zijn eigen audits doen en, uitgaande van de ervaringen uit het verleden van sommige andere Afrikaanse fruitproducenten, zou het wel tien jaar kunnen duren voordat het groene licht wordt gegeven.

"Je kunt wel een markt hebben, maar als je niet aan de normen kunt voldoen, kun je er niet van profiteren," zei Stephen Karingi, hoofd handel bij de Economische Commissie voor Afrika van de Verenigde Naties.

Reuters sprak met negen ambtenaren en bedrijven in heel Afrika die zeiden dat de Chinese bureaucratie en de onwil om brede handelsovereenkomsten te sluiten het plan van Peking om de Afrikaanse invoer te stimuleren, ondermijnen.

Het opvoeren van de landbouwexport is echter een van de weinige mogelijkheden die veel Afrikaanse landen hebben om hun handelsbetrekkingen met China weer in evenwicht te brengen en de harde valuta te verdienen die zij nodig hebben om bergen schulden af te lossen, waarvan een groot deel aan Peking verschuldigd is.

Neem Kenia. Het jaarlijkse handelstekort met China bedraagt ongeveer $6,5 miljard en het land heeft ruwweg $8 miljard aan Chinese schuld. Het heeft alleen al dit jaar bijna 631 miljoen dollar nodig om die schuld af te lossen, maar dat is bijna driemaal zoveel als zijn uitvoer naar China in 2021.

Veel Afrikaanse landen zeggen nu dat zij zich eenvoudigweg niet meer Chinese leningen kunnen veroorloven en dat zij hun export naar China moeten opvoeren. China erkent de noodzaak om de onevenwichtigheden aan te pakken, of op zijn minst te voorkomen dat ze erger worden, en heeft daarom in november een strategiewijziging aangekondigd.

Op een topontmoeting tussen China en Afrika die gewoonlijk door Peking wordt gebruikt om oogverblindende leningen te onthullen, kondigde president Xi Jinping een reeks initiatieven aan om de invoer van China uit Afrika op te voeren tot 300 miljard dollar in de komende drie jaar en 300 miljard dollar per jaar tegen 2035.

In theorie is de landbouw een van de meest veelbelovende wegen, zeggen deskundigen. China is de grootste voedselimporteur ter wereld, terwijl de landbouwsector in Afrika zowel de grootste werkgever is als bijdraagt tot de economische activiteit.

Bovendien ligt 60% van de onbebouwde landbouwgrond in de wereld in Afrika, wat betekent dat er een enorm groeipotentieel is.

"Het is een win-win keuze voor China en Afrika," zei Mei Xinyu van de Chinese Academie voor Internationale Handel en Economische Samenwerking, een denktank die ressorteert onder China's Ministerie van Handel.

HANDELSONEVENWICHTIGHEDEN

Decennia lang heeft China miljarden dollars aan Afrika geleend om spoorwegen, elektriciteitscentrales en autowegen te bouwen, terwijl het de banden met het continent verdiepte door er mineralen en olie te winnen.

Dat heeft ertoe bijgedragen dat de handel tussen China en Afrika in de afgelopen twee decennia is geëxplodeerd met een factor 24, en de handel in beide richtingen bereikte vorig jaar een record van $ 254 miljard, ondanks de beroering van de wereldwijde pandemie.

Maar voor de 148 miljard dollar aan Chinese goederen die in 2021 naar Afrika werden verscheept, importeerde China slechts 106 miljard dollar en vijf landen die rijk zijn aan grondstoffen - Angola, de Republiek Congo, de Democratische Republiek Congo, Zuid-Afrika en Zambia - waren goed voor 75 miljard dollar daarvan.

Nigeria, het dichtstbevolkte land van Afrika, is de grootste importeur van Chinese goederen, met een waarde van 23 miljard dollar in 2021, maar die invoer doet de uitvoer van Nigeria naar China acht keer zo klein lijken.

De ongelijkheid is nog groter in Oeganda, waar ongeveer 80% van de export bestaat uit landbouwproducten zoals koffie, thee en katoen. Het zond vorig jaar goederen ter waarde van 44 miljoen dollar naar China, maar zijn invoer bedroeg meer dan 1 miljard dollar.

Uit Chinese douanegegevens blijkt dat meer dan driekwart van de Afrikaanse landen een handelstekort met Peking heeft.

Wu Peng, directeur-generaal van het departement voor Afrikaanse Zaken van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken, zei dat dergelijke onevenwichtigheden onbedoeld waren.

"China heeft zich altijd geconcentreerd op het bevorderen van de evenwichtige ontwikkeling van de handel tussen China en Afrika," zei hij tegen Reuters.

Afrikaanse leiders dringen al jaren aan op maatregelen op handelsgebied, zei Hannah Ryder, oprichter van Development Reimagined, een ontwikkelingsadviesbureau met hoofdkantoor in Beijing, dat in Afrikaanse handen is.

De pandemie heeft intussen hun aandacht verscherpt voor schulden. Zo'n 60% van de lage-inkomenslanden - vooral in Afrika - verkeert in schuldennood of loopt een groot risico, waarbij de schuldendienstlasten het hoogst zijn in 20 jaar.

"De Afrikaanse landen stonden onder druk om niet meer leningen aan te gaan," zei Ryder. "Handel is waar (de Chinezen) denken dat zij iets kunnen doen."

GROENE LANES

Wat voedsel en landbouw betreft, was de invoer van China twee decennia geleden 13 miljard dollar waard. In 2020 was die opgelopen tot 161 miljard dollar, maar Afrika nam daarvan slechts 2,6% voor zijn rekening.

China's chef voor Afrikaanse Zaken Wu zei dat het benutten van die groei zou zorgen voor een evenwichtige handel, de Afrikaanse werkgelegenheid zou vergroten en het continent zou helpen industrialiseren.

"(China) heeft actief gereageerd op de belangrijke zorgen van de Afrikaanse landen over de Chinees-Afrikaanse handelssamenwerking," zei hij.

Het plan van president Xi roept op tot gecentraliseerde inklaringszones, of "Green Lanes", om de inspecties van landbouwgoederen uit Afrika te versnellen, meer toegang tot nultarieven en $10 miljard aan handelsfinanciering voor Chinese bedrijven die uit het continent importeren.

Op papier biedt de groeiende voedselbehoefte van China een enorme kans voor Afrika om de landbouwexport als hefboom te gebruiken om aan deviezen te komen, zei Lauren Johnston, gastdocent aan het Institute of International Trade van de Universiteit van Adelaide.

"De schuldsituatie heeft dit naar voren gebracht," zei zij. "In eerste instantie is het gewoon een super logische investering."

Maar sommige landen hebben het moeilijk om de kansen te benutten, zoals Kenia. Het is de grootste producent van avocado's in Afrika en exporteerde vorig jaar voor 154 miljoen dollar, hoofdzakelijk naar Europa.

Eric Were van de Kenya Plant Health Inspectorate Service's (Kephis) zei dat zij door hoepels gesprongen waren om dit jaar 10 avocadobedrijven vrij te krijgen voor de Chinese export.

"Voor de Chinezen moeten wij de boomgaard inspecteren, wij moeten het pakhuis inspecteren en wij moeten de fumigatie-installaties inspecteren," zei hij.

Hij zei dat Kakuzi, de grootste avocadoteler van Kenia, een maand bezig was om te laten zien dat het zijn produkten kon volgen vanaf de zaden, tot hoe de bomen worden beheerd, en hoe de avocado's worden geoogst, verwerkt en verpakt. De Europese Unie daarentegen eist alleen inspectie op de plaats van uitgang, zei Were.

Vorige maand kondigde de inspectiedienst aan dat de Chinese autoriteiten besloten hadden hun eigen controles uit te voeren - wat niet altijd een positieve ervaring is geweest bij de buren in Oeganda.

"Wanneer zij komen, stellen zij vrij vaak vast dat wij het niet goed doen," zei Emmanuel Mutahunga, Uganda's Commissaris voor Buitenlandse Handel, tegen Reuters.

RODE LIJNEN

Tanzaniaanse koffieboeren hebben ook moeite gehad om hun stempel te drukken, terwijl het in Namibië negen jaar heeft geduurd vanaf de ondertekening van een exportovereenkomst voor rundvlees om de Chinese regelgevers tevreden te stellen, wat heeft geleid tot de eerste zendingen in 2019.

Wu zei dat de geplande initiatieven van China de Afrikaanse boeren zouden helpen hun quarantaine- en voedselveiligheidscapaciteit te verbeteren, hoewel Mei en Johnston zeiden dat een versoepeling van de fytosanitaire voorschriften voor Afrikaanse importen onwaarschijnlijk was.

"Er is geen grotere rode lijn dan China en voedselveiligheid," zei Johnston.

China mist ook andere manieren om de toegang te versnellen, zeggen deskundigen zoals Wandile Sihlobo, hoofdeconoom bij de Agricultural Business Chamber of South Africa.

Hij zei dat Peking brede handelsovereenkomsten zou kunnen sluiten met Afrikaanse landen en regionale blokken, zoals de EU doet.

In plaats daarvan blijft China bilaterale overeenkomsten sluiten, en dan nog alleen over afzonderlijke producten.

"De kernboodschap hier is dat China wat meer open moet staan voor de voedselexport van Afrika," zei hij. "Veel zal er op neer moeten komen dat de afzonderlijke landen betere overeenkomsten sluiten."

De Zuid-Afrikaanse citrusindustrie was een van de pioniers van het continent in China, en ondertekende zijn eerste protocol met Peking in 2004. Het exporteerde 162.000 pallets fruit in 2021, maar het succes kwam niet van de ene dag op de andere.

"Het is een ongelooflijke markt voor SA-citrus geweest," zei Justin Chadwick, chief executive van de Citrus Growers Association of Southern Africa.

Toch zijn Groot-Brittannië en de Europese Unie, die strenge voedselveiligheidsnormen hanteren, nog steeds veruit de belangrijkste bestemming voor Zuid-Afrikaanse citrusvruchten, goed voor 44% van de uitvoer vorig jaar.

"Wanneer je naar China wilt, moet je voor elk landbouwproduct een apart protocol krijgen. Het duurt gemiddeld ongeveer 10 jaar voordat het protocol voor elk product gesloten is," zei Chadwick. "Helaas doet China dit per product."

(Duncan Miriri deed verslag uit Thika, Kenia, en Joe Bavier uit Johannesburg; Aanvullende berichtgeving door Elias Biryabarema in Kampala, Ellen Zhang in Peking, Nuzulack Dausen in Dar es Salaam, en Nyasha Nyaungwa in Windhoek; Bewerking door David Clarke)