Bout, 55 jaar, werd ook wel "de koopman des doods" en "de sanctiebreker" genoemd, omdat hij wapenembargo's wist te omzeilen. Hij was een van de meest gezochte mannen ter wereld voordat hij in 2008 gearresteerd werd op beschuldiging van wapenhandel.

Bijna twee decennia lang was Bout de beruchtste wapenhandelaar ter wereld, hij verkocht wapens aan schurkenstaten, rebellengroepen en moordzuchtige krijgsheren in Afrika, Azië en Zuid-Amerika.

Zijn bekendheid was zo groot dat zijn leven mede de inspiratiebron was voor een Hollywoodfilm, Lord of War uit 2005, met in de hoofdrol Nicholas Cage als Yuri Orlov, een wapenhandelaar die losjes op Bout gebaseerd is.

Toch bleef de oorsprong van Bout in mysterie gehuld. Biografieën zijn het er over het algemeen over eens dat hij in 1967 geboren is in Dushanbe, toen de hoofdstad van Sovjet Tadzjikistan, dicht bij de grens met Afghanistan.

Bout was een begenadigd linguïst, die later zijn kennis van het Engels, Frans, Portugees, Arabisch en Perzisch gebruikte om zijn internationale wapenimperium op te bouwen, en naar verluidt ging hij als kleine jongen naar de Esperantoclub in Dushanbe, waar hij de kunsttaal vloeiend leerde spreken.

Een verblijf in het Sovjetleger volgde, waar Bout naar verluidt de rang van luitenant bereikte, en diende als militair vertaler onder andere in Angola, een land dat later een centrale rol in zijn zaken zou gaan spelen.

De grote doorbraak van Bout kwam in de dagen na de ineenstorting van het communistische blok in 1989-91, toen hij profiteerde van een plotselinge overvloed aan afgedankte Sovjet-wapens om een reeks broedermoordelijke burgeroorlogen in Afrika, Azië en daarbuiten aan te wakkeren.

Toen de enorme luchtvloot van de Sovjet-Unie uiteenviel, kon Bout een eskader van ongeveer 60 oude militaire Sovjet-vliegtuigen kopen, gestationeerd in de Verenigde Arabische Emiraten, waarmee hij zijn producten over de hele wereld kon leveren.

ZAKEN BOVEN POLITIEK

Een biografie uit 2007, getiteld "Merchant of Death: Guns, Planes, and the Man Who Makes War Possible" van Douglas Farah en Stephen Braun vermeldt de volgende details van Bout's duistere handel.

Vanuit een basis in het Golf-emiraat Sharjah verweefde hij zijn wapensmokkelimperium met een schijnbaar onschuldige logistieke handel, waarbij hij bij navraag altijd volhield dat hij een legitieme ondernemer was met respectabele klanten en die geen zaak te verantwoorden had.

Desondanks was Bout, die voor het eerst op de radar van de CIA verscheen door berichten over een schimmige Russische burger die in Afrika wapens verhandelde, rond de millenniumwisseling een van de meest gezochte mannen ter wereld.

Maar Bout, die rebellengroepen en milities van Kongo tot Angola en Liberia tot zijn clientèle rekende, had weinig vaste ideologie en stelde zaken boven politiek.

In Afghanistan verkocht hij wapens aan islamitische Taliban-opstandelingen en hun vijanden in de pro-Westerse Noordelijke Alliantie, aldus "Merchant of Death".

Bout leverde wapens aan de voormalige Liberiaanse president en krijgsheer Charles Taylor, die nu een gevangenisstraf van 50 jaar uitzit wegens moord, verkrachting en terrorisme, aan verschillende Congolese facties, en aan de Filippijnse islamitische militante groep Abu Sayyaf.

Het einde kwam pas in 2008, na een uitgebreide stingoperatie van de U.S. Drug Enforcement Administration waarbij Bout door verschillende landen opgespoord werd tot in een luxe hotel in Bangkok.

Tijdens een spectaculaire operatie werd Bout op camera betrapt toen hij ermee instemde Amerikaanse undercoveragenten die zich voordeden als vertegenwoordigers van de linkse Colombiaanse FARC-guerrilla 100 grond-luchtraketten te verkopen, die zij zouden gebruiken om Amerikaanse troepen te doden. Kort daarna werd hij door de Thaise politie gearresteerd.

Na meer dan twee jaar diplomatiek getouwtrek, waarbij Rusland luidkeels volhield dat Bout onschuldig was en zijn zaak politiek geladen, werd Bout uitgeleverd aan de Verenigde Staten, waar hij een hele reeks aanklachten kreeg, waaronder samenzwering om terroristen te steunen, samenzwering om Amerikanen te doden, en witwassen van geld.

Bout werd berecht op de aanklachten in verband met de FARC, die hij ontkende, en in 2012 werd hij door een rechtbank in Manhattan veroordeeld tot 25 jaar gevangenisstraf, de minimaal mogelijke straf.

Sindsdien is de Russische staat erop gebrand hem terug te krijgen.

OMGERUILD TE WORDEN VOOR TWEE AMERIKANEN?

Op 5 augustus zeiden de Verenigde Staten en Rusland dat zij bereid waren om over een gevangenenruil te praten, een dag nadat basketbalster Brittney Griner tot negen jaar gevangenisstraf was veroordeeld omdat zij met cannabis vervuilde vape-patronen Rusland had binnengebracht.

Bronnen die bekend waren met de situatie vertelden Reuters vorige maand dat Washington had aangeboden om Bout te ruilen voor Griner en de voormalige Amerikaanse marinier Paul Whelan, die in 2020 tot 16 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld wegens spionage.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov heeft gezegd dat de uitlevering van Bout door Thailand "een flagrant onrecht" was en suggereerde dat hij onschuldig was.

Opmerkingen uit een interview in 2012 met de rechter die het proces van Bout in New York voorzat, dat zijn straf van 25 jaar "buitensporig" was, zijn af en toe aangegrepen door Russische media om te pleiten voor de terugkeer van Bout naar huis.

Eerder dit jaar werd gespeculeerd dat Bout uitgewisseld zou worden tegen Trevor Reed, een veteraan van het U.S. Marine Corps die in Rusland gevangen zat op beschuldiging van mishandeling. Reed werd uiteindelijk vrijgelaten in ruil voor Konstantin Yaroshenko, een Russische piloot die in de Verenigde Staten gevangen zit op beschuldiging van drugshandel.

Volgens deskundigen wijst de aanhoudende belangstelling van de Russische staat voor Bout, plus zijn vaardigheden en connecties in de internationale wapenhandel, sterk op banden met de Russische inlichtingendienst.

In interviews heeft Bout gezegd dat hij naar het Militair Instituut voor Vreemde Talen in Moskou ging, dat als opleidingsplaats dient voor officieren van de militaire inlichtingendienst.

"Bout was bijna zeker een GRU-agent, of op zijn minst een GRU-activ," zei Mark Galeotti, een deskundige op het gebied van de Russische veiligheidsdiensten bij de denktank Royal United Services Institute, verwijzend naar de militaire inlichtingendienst van Rusland.

"Zijn geval is totemisch geworden voor de Russische inlichtingendiensten, die graag willen laten zien dat zij hun eigen mensen niet in de steek laten," voegde Galeotti eraan toe.

Volgens Christopher Miller, een journalist die gecorrespondeerd heeft met neonazi's die samen met Bout gevangen zitten in de United States Penitentiary Marion in Illinois, bewaart de voormalige wapenhandelaar een foto van de Russische president Vladimir Poetin in zijn cel en zegt hij dat hij niet gelooft dat Oekraïne als staat zou moeten bestaan.

Bereikt door Reuters via de berichtendienst WhatsApp, zei de vrouw van Bout, Alla, die in Sint-Petersburg woont: "Wij hopen ten zeerste dat alles zal worden opgelost en dat er een akkoord zal worden bereikt.

"Het enige wat ons nog te doen staat is bidden," voegde zij eraan toe.