Maar toen een krachtige aardbeving de stad in de vroege uren van 6 februari schokte, viel het gebouw met zeven verdiepingen uit elkaar en kwamen 29 mensen om het leven, aldus twee overheidsfunctionarissen. Het was alsof de structuur "vloeibaar was geworden", zei een overlevende.

Onder zijn kleurrijke gevel was het gebouw een paar jaar geleden ingrijpend verbouwd zonder de nodige vergunningen, maar het werd later geregistreerd dankzij een amnestie voor bestemmingsplannen uit 2018, afgekondigd door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, volgens een onderzoek door Reuters van gemeentelijke en amnestiedocumenten, tekeningen van architecten en interviews met zes mensen die bekend zijn met de geschiedenis van de Trend Garden.

Erdogan zei destijds dat de amnestie, die voor het eerst werd verleend aan eigenaren van gebouwen in de aanloop naar zijn herverkiezing in 2018, bedoeld was om conflicten op te lossen tussen burgers en de staat over miljoenen gebouwen die "in strijd met de stadsplanning" waren gebouwd.

Nu is de vernielde Trend Garden het onderwerp van een strafrechtelijk onderzoek om de verantwoordelijkheid voor de instorting vast te stellen. Lokale aanklagers hebben ten minste drie mensen die met het gebouw te maken hebben gearresteerd op grond van voorlopige beschuldigingen van dood door nalatigheid, volgens de twee overheidsfunctionarissen die niet bij naam genoemd willen worden. De ambtenaren zeiden dat het onderzoek alle aspecten van het bestaan van het gebouw zou onderzoeken.

Nu in Turkije steeds meer aandacht wordt besteed aan de vraag hoe slechte constructies kunnen hebben bijgedragen aan de verwoestingen die zijn aangericht door de aardbeving, de dodelijkste natuurramp in de moderne geschiedenis van het land, hebben de autoriteiten beloofd de schuldigen op te sporen. Meer dan 230 mensen zijn gearresteerd, waaronder aannemers en projectontwikkelaars, aldus de regering.

Door de aardbeving zijn in Turkije en Syrië meer dan 50.000 mensen omgekomen, en naschokken blijven de regio teisteren. De Trend Garden was een van de meer dan 200.000 gebouwen die volgens de Turkse autoriteiten zijn ingestort of dringend moeten worden gesloopt in de gebieden die door de aardbeving zijn verwoest. Een nieuwe aardbeving op maandag deed meer gebouwen in Malatya instorten.

Het directoraat communicatie van het Turkse voorzitterschap en het ministerie van urbanisatie hebben niet gereageerd op verzoeken om commentaar, ook niet over de amnestie en de vraag of het beleid heeft bijgedragen tot de verwoesting die de aardbeving heeft aangericht. Erdogan, die Turkije sinds 2003 leidt, zei na de ramp dat de bouwnormen onder zijn leiding zijn verbeterd.

Onder de gearresteerden in het kader van het Trend Garden onderzoek is Engin Aslan, volgens de overheidsfunctionarissen. Uit bedrijfsgegevens blijkt dat hij de meerderheidsaandeelhouder is van een Turks bedrijf dat volgens de kadastrale documenten eigenaar is van het gebouw. Aslan werd door Reuters benaderd via een medewerker van het management van het appartementencomplex voordat hij werd gearresteerd. Hij zei dat hij niet met het persbureau wilde spreken omdat hij rouwde om het verlies van zijn broer, die omkwam bij de instorting van de Trend Garden.

Een advocaat van Aslan, Muhammet Karadogan, weigerde commentaar te geven.

Architecten en burgerlijke ingenieurs zeiden dat het nog te vroeg was om te bepalen of de verbouwing van het gebouw, waarbij 12 appartementen werden verdeeld in 42 kleinere eenheden en de zolder werd omgevormd tot een volwaardige zevende verdieping, heeft bijgedragen tot de instorting.

Maar volgens hen brengt de amnestiewet fundamentele problemen met zich mee, omdat deze een roekeloze cultuur in de bouwsector heeft bevorderd in een land dat op grote breuklijnen ligt en te maken heeft met bekende risico's op aardbevingen.

Onder de amnestiewet konden eigenaars niet-geregistreerde gebouwen legaliseren door een elektronische aanvraag in te dienen en een belasting te betalen. In de gedetailleerde richtsnoeren van het ministerie van urbanisatie, dat toezicht houdt op het proces, wordt geen melding gemaakt van een vereiste van onafhankelijke beoordeling. De wet bepaalt echter dat de eigenaar verantwoordelijk is voor de aardbevingsbestendigheid van het gebouw.

"Die wet is onzinnig", zegt Erol Erdal, lid van de Malatya-afdeling van de Turkse Kamer van Burgerlijke Ingenieurs. "De regering en de wetten zijn bedoeld om mensen te beschermen, niet om ze in gevaar te brengen."

Burgemeester Selahattin Gurkan van Malatya weigerde commentaar te geven op de instorting van de Trend Garden, verwijzend naar het lopende onderzoek, maar zei tegen Reuters dat de autoriteiten lering moeten trekken uit de aardbeving. Op de vraag of het legaliseren van illegale gebouwen veiligheidsrisico's kan hebben veroorzaakt, zei de burgemeester - een lid van Erdogans regerende AK-partij (AKP) - dat "de amnestie voor bestemmingsplannen niet de juiste aanpak was".

FAMILIE DRAMA

Onder de slachtoffers van de instorting van de Trend Garden waren vier familieleden van Fatma Zehra Gorgulu - haar drie kinderen en een van haar zussen.

Zittend bij een vuur in de buurt van het verwoeste gebouw bij vriestemperaturen voor een zesde dag na de aardbeving, zweeg Gorgulu en leek in de ban, terwijl reddingsteams het puin uitkamden en zij wachtte op nieuws.

Feyza Yilmaz, een derde zus, was naar Malatya gekomen om haar broer en zus te helpen na de ramp. Yilmaz legde uit dat de familie een kamer had gehuurd in de Trend Garden omdat het dicht bij een ziekenhuis lag waar een van Gorgulu's kinderen moest worden behandeld voor een zeldzame aandoening en zijzelf ook een operatie had gepland. Toen de aardbeving toesloeg, was Gorgulu in het ziekenhuis, terwijl haar dochter en twee zonen werden verzorgd door de andere zus in de woning.

Yilmaz, een 32-jarige advocaat, zei dat ze wilde begrijpen hoe een modern, stevig uitziend gebouw kon afbrokkelen als een kaartenhuis.

"Ik wil weten wie hiervoor verantwoordelijk is," zei ze.

De volgende dag werden de vier lichamen geborgen, aldus reddingswerkers.

'PROBLEMATISCHE GEBOUWEN'

Het Trend Garden-gebouw - en de amnestiewet van 2018 - zijn emblematisch voor wat sommige architecten en burgerlijke ingenieurs zeggen dat Turkije er onder Erdogan niet in geslaagd is strenge antiseismische voorschriften op te leggen, terwijl de 85 miljoen inwoners van het land naar stedelijke centra bleven trekken.

In de aanloop naar de presidentsverkiezingen van 2018 en de gemeenteraadsverkiezingen van 2019 prees Erdogan de amnestie voor de zones als "een gebaar van medeleven" met de Turkse burgers die geconfronteerd worden met een pietluttige administratie. Tijdens een AKP-bijeenkomst in Malatya in maart 2019 vertelde de president zijn aanhangers dat dankzij het beleid "de problemen van 88.507 inwoners van Malatya zijn opgelost", aldus een video van zijn toespraak.

De Turkse autoriteiten hebben de amnestie verschillende keren verlengd. De maatregel heeft volgens de regering miljarden dollars opgeleverd voor de staatskas. Meer dan 3 miljoen huishoudens en bedrijven hebben hierdoor hun akten verkregen, zei de regering in oktober vorig jaar.

Diezelfde maand stelde een bondgenoot van Erdogan, de leider van de Grote Eenheidspartij Mustafa Destici, voor om de maatregel vóór de presidentsverkiezingen van dit jaar nieuw leven in te blazen om anderen te helpen. Destici reageerde niet op een verzoek om commentaar via een woordvoerder of hij het voorstel bleef steunen.

In 2019, nadat een gebouw in Istanbul dat had geprofiteerd van de bestemmingsamnestie was ingestort, waarbij 21 doden vielen, beloofde de regering een plan te versnellen om de gevaarlijkste gebouwen in Turkije te slopen en te vervangen. Destijds zei de regering dat ongeveer een derde van de 20 miljoen gebouwen in het land veiligheidsproblemen opleverde en dat er actie moest worden ondernomen.

Maar volgens Eyup Muhcu, hoofd van de Turkse Kamer van Architecten, verwaarloosden de Turkse autoriteiten de kwestie. In plaats daarvan richtte de regering zich op de bouw in nieuwe gebieden, "waarbij problematische gebouwen aan hun lot werden overgelaten", zei hij.

Het urbanisatieministerie gaf ook geen antwoord op vragen over de aanpak van problematische gebouwen en hoeveel van de onlangs ingestorte gebouwen van de amnestie hebben geprofiteerd.

ONTWIKKELINGSPACT

Het gebouw van de Trend Garden werd meer dan twee decennia geleden, eind jaren negentig, gebouwd volgens een typisch Turks vastgoedpact waarbij de ene partij de grond inbrengt en de andere de bouw voor zijn rekening neemt, terwijl de twee de eenheden verdelen.

Bahattin Dogan, een aannemer uit Malatya die in de 70 is, vertelde aan Reuters dat hij de bouw deed. Bulent Yeroglu zei dat zijn familie het land bracht. Yeroglu, een 59-jarige burgerlijk ingenieur, zei dat hij ook verantwoordelijk was voor het ontwerp van de structuur van het gebouw met staalgewapend beton voor het geraamte en bakstenen voor de vullingen.

Beide mannen zeiden dat ze alle toepasselijke regels hadden gevolgd en geen kortere weg hadden genomen. Reuters kon dit niet onafhankelijk bevestigen.

Architectentekeningen van de oorspronkelijke structuur en bouwvergunningen uit 1996, die later door Reuters zijn ingezien, en een satellietbeeld uit 2010 laten zien dat het gebouw aanvankelijk bestond uit een begane grond met commerciële ruimte, en 12 appartementen op zes verdiepingen daarboven plus een zolder.

Een forensisch ingenieursbureau, Eduardo Fierro van het in Californië gevestigde BFP Engineers, zei dat het gebouw "een redelijk goed ontworpen frame" leek te hebben. Fierro zei echter dat het een zogenaamde "soft story" of inherente zwakte had op de begane grond, met een hoger plafond en minder muren of scheidingswanden om het commerciële gedeelte te herbergen. Hij, en verschillende andere door Reuters geraadpleegde specialisten, waren het erover eens dat het zonder meer informatie niet mogelijk was te bepalen of de verbouwing een rol speelde bij de instorting van het gebouw. Reuters had geen bewijs dat de verbouwing een rol speelde bij de ramp.

Yeroglu zei dat hij de commerciële ruimte kreeg en dat hij deze meer dan tien jaar geleden in twee ruimtes had opgesplitst en verkocht aan twee apothekers. Beide apothekers vertelden Reuters dat zij de commerciële ruimte na de splitsing hadden gekocht en geen veranderingen aan het gebouw hadden aangebracht.

Aannemer Dogan, die de 12 appartementen kreeg, zei dat hij ze medio 2018 verkocht aan Aslan, een van de personen waarvan de overheidsfunctionarissen zeiden dat ze waren gearresteerd.

Reuters kon niet vaststellen of Aslan of iemand anders de verantwoordelijkheid nam voor de verbouwing tot 42 eenheden, omdat het eigendom van het gebouw bleef veranderen rond de tijd dat het gebeurde.

Een gemeenteambtenaar zei dat de verbouwing was uitgevoerd zonder een vergunning aan te vragen, die volgens hem en andere plaatselijke bouwkundigen voor een dergelijke verbouwing had moeten worden aangevraagd. "Er is geen spoor van een aanvraag," zei de ambtenaar na het raadplegen van bouwdossiers in Malatya's Yesilyurt district.

Als er een aanvraag was ingediend, voegde de ambtenaar eraan toe, zou deze waarschijnlijk zijn afgewezen, omdat de gemeente in het algemeen tegen het verbouwen van oudere gebouwen met een "vermoeide" structuur is.

Een woordvoerder van de gemeente Yesilyurt, waar Trend Garden is gevestigd, weigerde commentaar te geven op de registratiegeschiedenis van het gebouw.

Wat wel duidelijk is, is dat het urbanisatieministerie in december 2019 amnestiebesluiten heeft afgegeven "op basis van door de aanvrager verstrekte informatie" voor 42 appartementen op het adres van de Trend Garden, volgens 42 amnestiedocumenten die door Reuters zijn ingezien.

Uit door Reuters bekeken kadastrale documenten blijkt dat een in Malatya gevestigd bedrijf genaamd Trend Yurt de amnestiebesluiten heeft gebruikt om in november 2020 de akte van het gebouw te verkrijgen.

Aslan is sinds maart 2020 meerderheidsaandeelhouder en manager van Trend Yurt, zo blijkt uit bedrijfsgegevens.

De twee overheidsfunctionarissen zeiden dat ook Sefa Gulfirat, die Trend Yurt in 2018 heeft opgericht, en Yeroglu, de bouwkundig ingenieur die de structuur van het gebouw heeft ontworpen, zijn gearresteerd.

In een gesprek met Reuters voor zijn arrestatie zei Yeroglu dat hij geloofde dat het gebouw instortte omdat de structuur werd beschadigd tijdens de verbouwing.

Ozgur Akkas, de advocaat die hem bij zijn arrestatie vertegenwoordigde, zei dat Yeroglu zou betwisten dat hij de dood door nalatigheid heeft veroorzaakt, omdat zijn verantwoordelijkheid als bouwkundig ingenieur is verstreken. Gecontacteerd door Reuters, verwierp een van Yeroglu's familieleden het idee dat het gebouw een inherente zwakte had, en zei dat de civiel ingenieur de structuur zorgvuldig had ontworpen, inclusief het commerciële gedeelte.

Aslan's advocaat Karadogan vertegenwoordigt ook Gulfirat. De advocaat weigerde ook namens Gulfirat commentaar te geven.

Na verdere renovatie werd de zolder een zevende verdieping met een cafetaria en de serviceappartementen werden eind 2021 geopend, volgens Anil Ozhan, wiens familie eigenaar is van een apotheek in een van de commerciële ruimtes op de begane grond, en andere lokale bewoners. Een foto die de Trend Garden Residence eind 2021 online plaatste, toont het gebouw na deze verbouwingen, waaronder blauwe en okerkleurige versieringen, versierd met de naam van het bedrijf en een zevende verdieping die volledig uit glas bestaat.

Ozhan zei dat hij wist dat het gebouw in aanmerking kwam voor amnestie, maar de apotheker geloofde dat de verbouwing grondig was beoordeeld voordat de amnestie werd verleend. "Ik zou gek zijn als ik hoorde dat dat niet zo was," zei hij.

IK DACHT DAT IK DOOD WAS

Om 4.17 uur op 6 februari begon de met sneeuw bedekte grond rond de Trend Garden hevig te schudden, volgens beelden die door een gesloten televisiecircuit zijn opgenomen.

Onur Gencler, een manager bij een bouwbedrijf, sliep op de zesde verdieping. Toen hij begreep wat er gebeurde, trok hij twee bedden dicht tegen elkaar en ging ertussen liggen, gewikkeld in dekbedden, nadat hij zijn mobiele telefoon had gepakt.

Het gebouw schudde een lange minuut, zei hij, en stortte toen in een paar seconden in, waardoor hij in de duisternis werd gedompeld.

"Ik dacht dat ik dood was," zei Gencler. "Pas toen ik mijn telefoon aanzette en de foto van mijn vrouw en zoon zag, begreep ik dat ik nog leefde."

Ongeveer 90 minuten later trokken zijn baas Mehmet Kaya en collega's die met spoed naar de locatie waren gegaan Gencler met lichte verwondingen onder een betonnen plaat vandaan.

Na zes uur zoeken onder zware sneeuwval, zei Kaya dat ze zijn 34-jarige nicht Fatma hadden gevonden, die ook in het flatgebouw verbleef.

Zij was dood.