Hoewel de dominante Barzani- en Talabani-clans al lange tijd met elkaar in de clinch liggen over macht en hulpbronnen in een regio die rijk is aan olie en gas, hebben de regeringen die de macht delen het wantrouwen grotendeels kunnen wegnemen sinds de twee partijen in de jaren '90 een burgeroorlog uitvochten.

Maar de aanslepende wrok is sinds een zeldzame moord in de stad Erbil in alle hevigheid losgebarsten, en de gevolgen stellen de ongemakkelijke alliantie op een van de zwaarste beproevingen sinds de oorlog, zeggen diplomaten en analisten.

Op 7 oktober, kort nadat Hawker Abdullah Rasoul in een SUV was vertrokken vanuit zijn huis in een lommerrijke straat in Erbil, scheurde een bom door de auto, waarbij hij om het leven kwam en vier familieleden gewond raakten.

Rasoul was een inlichtingenofficier en een overloper.

Na bijna twee decennia bij de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK), een partij die gedomineerd wordt door de Talabani-familie, verhuisde hij dit jaar naar Erbil en wisselde hij van kant, zo vertelden drie veiligheidsbronnen en een Koerdische bron aan Reuters.

Toen hij vermoord werd, hielp Rasoul, 41, de Democratische Partij van Koerdistan (KDP), de partij van de familie Barzani die hij al jaren in de gaten hield, aldus de bronnen.

De schaamteloze moord werd vastgelegd door beveiligingscamera's en de KDP gaf een 27 minuten durende video vrij over de moord, waarin de PUK met de beschuldigende vinger werd gewezen.

De PUK heeft de beschuldigingen met klem ontkend en gezegd dat ze politiek gemotiveerd zijn, maar de moord heeft een reeks incidenten veroorzaakt die de machtsdeling onder druk hebben gezet.

De politieke relaties zijn zodanig verslechterd dat PUK-ministers vergaderingen van de Koerdische Regionale Regering (KRG), lange tijd een symbool van vreedzame machtsdeling, hebben geboycot.

Sommige PUK-functionarissen zeggen privé dat als er geen compromissen worden gesloten over een aantal kwesties, de partij zich uiteindelijk zou kunnen afscheiden en een eigen regering zou kunnen vormen in haar bolwerk Sulaimaniya.

De tegenstellingen bemoeilijken ook een project voor de uitbreiding van een van de grootste gasvelden in Irak, dat in PUK-gebied ligt, waardoor de hoop van de regio om de export naar Europa op te starten en broodnodige inkomsten te verdienen, wordt geschaad.

De breuklijnen zijn een bron van ongerustheid voor Westerse landen, vooral voor de Verenigde Staten. Die hebben beide facties gesteund, recentelijk nog in de strijd tegen Islamitische Staat.

Washington maakt zich zorgen over de toenemende invloed van Iran, dat van oudsher banden heeft met de PUK en dat de raketaanvallen op Iraanse Koerdische dissidenten in Noord-Irak de afgelopen weken heeft opgevoerd.

Een Amerikaanse functionaris vertelde Reuters dat Washington zich grote zorgen maakt over de recente spanningen tussen de PUK en de KDP.

"Wat we onze partners hier proberen uit te leggen is dat we geen eenheid omwille van de eenheid willen, maar dat jullie met elkaar moeten kunnen samenwerken in bepaalde discrete kwesties die in ons belang zijn, maar ook in jullie belang," zei de functionaris.

TENSE STANDOFF

Na de dood van Rasoul beschuldigde de door de KDP gedomineerde Regionale Veiligheidsraad een veiligheidsagentschap van de PUK van de moord. De raad hield zes mannen aan die hij als betrokken agenten beschouwde en vaardigde arrestatiebevelen uit voor nog eens vier hoge PUK veiligheidsfunctionarissen, volgens een verklaring van de veiligheidsraad een week na de aanval.

PUK-functionarissen hebben kort na de moordaanslag de regering om hulp gevraagd bij het onderzoek, maar ze hebben geen antwoord gekregen en hebben geen toegang gehad tot de bevindingen, aldus een hooggeplaatste PUK-functionaris.

Noch de veiligheidsraad, noch de regering, noch een woordvoerder van de PUK reageerden op vragen voor dit verhaal.

Het langdurige wantrouwen tussen de twee partijen was dit jaar al toegenomen door een golf van uitwijkingen uit de veiligheidsdiensten van de PUK.

De hoge PUK-functionaris vertelde Reuters dat er acht waren geweest. Hij zei dat de PUK geloofde dat haar voormalige hoofd van de inlichtingendienst, Salman Amin, die eerder dit jaar was overgelopen, mensen had aangemoedigd om van kant te wisselen.

Amin is een ander twistpunt. Na zijn verhuizing naar Erbil gaf de Koerdische premier Masrour Barzani hem een hoge veiligheidsfunctie, wat de PUK nog meer kwaad maakte, aldus de hoge partijfunctionaris.

Reuters kon Amin niet bereiken voor commentaar. Het kantoor van Barzani reageerde niet op verzoeken om commentaar.

Hoewel analisten zeggen dat een terugkeer naar een echte burgeroorlog onwaarschijnlijk is, onderstreepte een gespannen impasse tussen gewapend veiligheidspersoneel in Erbil vorige maand het risico van escalatie.

Toen de verhoudingen verslechterden, deden PUK-troepen op 24 oktober een inval in Amins huis in Sulaimaniya, volgens vier PUK-leden en een Koerdische functionaris. Drie van de bronnen zeiden dat de PUK op zoek was naar gevoelige documenten die Amin had meegenomen uit zijn inlichtingenbureau en naar wapens.

Als wederdienst benaderden ongeveer 100 veiligheidsmensen onder Amin's bevel de volgende dag het huis van vice-premier Qubad Talabani in Erbil en dreigden het binnen te vallen, zeiden de PUK bronnen en de ambtenaar.

Drie van de bronnen zeiden dat de Koerdische president Nechrivan Barzani tussenbeide moest komen om de situatie te bezweren.

"Het had gemakkelijk lelijk kunnen aflopen," zei de hoge PUK-functionaris.

Op 9 november vloog PUK-leider Bafel Talabani naar Erbil, vergezeld door Qubad, tientallen veiligheidsagenten en één van de mannen die gezocht werden voor de moord op Rasoul, volgens een Koerdische bron.

De groep kon de luchthaven niet verlaten totdat de president opnieuw tussenbeide kwam, aldus de bron.

GEMISTE KANSEN

Er staat veel op het spel voor de Koerden, die grote winnaars waren bij de val van Saddam Hoessein. Ze vergrootten hun autonomie, trokken buitenlandse investeringen in olie en gas aan en kregen een deel van de macht in Bagdad, waar de president een Koerd moet zijn.

Maar ondanks hun olierijkdom heeft de regio te kampen met een hoge werkloosheid en een chronische openbare dienstverlening, waardoor veel mensen proberen naar Europa te emigreren. Aanvallen van buurlanden Turkije en Iran op Koerdische militanten daar hebben de beperkte controle onderstreept die Iraakse Koerden over hun grenzen hebben.

Analisten zeggen dat de rivaliteit ook de invloed verzwakt die Koerden hebben binnen het federale centrum van Irak in Bagdad. Dat bemoeilijkt geschillen over het eigendom van olie- en gasvoorraden en toewijzingen uit de federale begroting.

"Het heeft invloed op de sociale vrede, het heeft invloed op de stabiliteit ... en het heeft invloed op de algemene economische situatie in termen van vertrouwen in de markt en het bedrijfsleven," aldus Shivan Fazil van het Stockholm International Peace Research Institute.

"(De breuk) gaat meer over gemiste kansen en hoe deze spanningen de KRG afleiden van het aanpakken van bestuurskwesties en het voldoen aan de behoeften van de bevolking, waardoor de grieven verergeren," zei Fazil.

Tegen de achtergrond van de huidige politieke strijd onder de Iraakse sjiieten draagt de fragiele regering in het noorden bij aan het beeld van een land dat twee decennia na de door de VS geleide invasie in 2003 nog steeds geteisterd wordt door instabiliteit.

Bagdad houdt de gebeurtenissen in Koerdistan nauwlettend in de gaten.

Een Iraakse bron van de staatsveiligheid zei dat de PUK en KDP geleid werden door haviken en dat hun machtsstrijd zich in "een zeer kritieke fase" bevond.

WAAROM ZOUDEN WE DIT TOLEREREN?

De banden tussen de twee groepen zijn in het verleden gespannen geweest, met name in 2017 toen de Koerden een referendum hielden dat overweldigende steun kreeg voor onafhankelijkheid van Bagdad, maar een averechts effect had toen Iraakse troepen delen van het Koerdische grondgebied in beslag namen.

De PUK en KDP wisselden beschuldigingen uit, vooral over het verlies van de stad Kirkuk, die een van de oudste en grootste olievelden van Irak heeft.

Dit jaar waren de twee partijen verwikkeld in een geschil over wie de president van Irak moest worden. De federale post ging uiteindelijk naar de door de KDP gesteunde Abdul Latif Rashid in oktober, in plaats van de kandidaat van de PUK, Barham Salih.

Mike Fleet, een Irak-analist, zei dat de KDP het niet langer nodig vond om zich te houden aan overeenkomsten over machtsdeling uit het verleden.

"Deze twee partijen kunnen niet met elkaar meespelen, ze hebben minder te zeggen en minder een stem omdat ze geen gezamenlijke stem meer hebben in Bagdad," zei hij.

"Veel van de gevolgen daarvan zijn voor de mensen die afhankelijk zijn van het huidige systeem om betaald te krijgen, en de salarissen worden niet betaald, dus de kwaliteit van leven wordt moeilijker, vooral in Sulaimaniya," zei hij, verwijzend naar het bolwerk van de PUK.

Analisten zeggen dat de KDP zich wil laten gelden op een moment dat de PUK verzwakt is door een vete over het leiderschap, financiële druk en vertraagde salarisbetalingen.

De PUK klaagt er al lang over dat het regionale bestuur in Erbil de inkomsten niet gelijk verdeelt en beschuldigt de KDP ervan haar gebieden te bevoordelen.

"Waarom zouden we dit tolereren?" zei een PUK-functionaris. "We hebben een lijst met eisen, en ik heb nog steeds hoop dat het niet tot een scheiding komt, maar we hebben geen keus als ze niet leveren."