Wetenschappers die de verspreiding van vogelgriep in de gaten houden, maken zich steeds meer zorgen dat ze door gaten in het toezicht enkele stappen achterlopen op een nieuwe pandemie, zo blijkt uit interviews van Reuters met meer dan een dozijn vooraanstaande ziekte-experts.

Velen van hen houden al sinds 2020 het nieuwe subtype van de H5N1 vogelgriep bij trekvogels in de gaten. Maar de verspreiding van het virus naar 129 melkveebeslagen in 12 Amerikaanse staten duidt op een verandering die het virus dichter bij overdraagbaarheid tussen mensen kan brengen. Er zijn ook infecties gevonden bij andere zoogdieren, van alpaca's tot huiskatten.

"Het lijkt bijna een pandemie die zich in slow motion ontvouwt," zegt Scott Hensley, professor microbiologie aan de Universiteit van Pennsylvania. "Op dit moment is de dreiging vrij laag ... maar dat kan in een oogwenk veranderen."

Hoe eerder er gewaarschuwd wordt dat de ziekte overspringt op mensen, hoe eerder de gezondheidsfunctionarissen stappen kunnen ondernemen om mensen te beschermen door vaccins te ontwikkelen, op grote schaal te testen en beperkende maatregelen te nemen.

Het federale toezicht op melkkoeien in de VS beperkt zich momenteel tot het testen van kuddes voordat ze de staatsgrenzen oversteken. De testinspanningen van de staten zijn inconsistent, terwijl het testen van mensen die blootgesteld zijn aan ziek vee schaars is, vertelden gezondheidsfunctionarissen van de overheid en pandemische griepdeskundigen aan Reuters.

"Je moet weten welke boerderijen positief zijn, hoeveel koeien positief zijn, hoe goed het virus zich verspreidt, hoe lang deze koeien besmettelijk blijven en wat de exacte transmissieroute is," zei de Nederlandse griepviroloog Ron Fouchier van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam.

Dr. Jeanne Marrazzo, directeur van het Amerikaanse National Institute of Allergy and Infectious Diseases, zei dat de surveillance voor mensen "zeer, zeer beperkt" is.

Marrazzo beschreef het surveillancenetwerk voor griep bij mensen van de Amerikaanse Centers for Disease Control and Preventions als "echt een passief rapporterings- en presentatiemechanisme". Het Amerikaanse Ministerie van Landbouw is proactiever in het testen van koeien, maar maakt niet bekend welke boerderijen getroffen zijn, zei ze.

Verschillende experts zeiden dat de verschillende benaderingen van agentschappen voor de gezondheid van mens en dier een snellere reactie in de weg kunnen staan.

Als je het systeem helemaal opnieuw zou ontwerpen, zou je één instantie hebben," zei Gigi Gronvall, een bioveiligheidsexpert bij het Johns Hopkins Center for Health Security. "Dit is niet het enige voorbeeld van milieu- of dierenproblemen die menselijke problemen veroorzaken.

Een woordvoerder van het USDA zei dat het agentschap "de klok rond" samenwerkt met het CDC en andere partners in een reactie die de hele regering omvat," en voegde eraan toe dat uit lopend onderzoek blijkt dat "de voedselvoorziening van Amerika veilig blijft, zieke koeien over het algemeen na een paar weken herstellen en het risico voor de menselijke gezondheid laag blijft.

In een verklaring zei de CDC: "Het USDA en staats- en lokale gezondheidsafdelingen in het hele land bereiden zich al bijna 2 decennia voor op het opduiken van een nieuw griepvirus en controleren voortdurend op zelfs de kleinste veranderingen in het virus."

EEN WAARSCHUWING

Sommige pandemieën, waaronder COVID-19, komen zonder veel waarschuwing. In de laatste grieppandemie, veroorzaakt door H1N1 in 2009, hadden het virus en zijn voorgangers zich eerst enkele jaren onder dieren verspreid, zei Hensley, maar meer toezicht zou de gezondheidsautoriteiten geholpen hebben om zich voor te bereiden.

Drie mensen in de VS zijn sinds eind maart positief getest op H5N1 vogelgriep na contact met koeien, waarbij ze milde symptomen vertoonden. Eén persoon in Mexico werd besmet met een aparte H5-stam die nog niet eerder bij mensen was gezien, en zonder bekende blootstelling aan dieren. Andere gevallen werden gemeld in India, China en Australië, veroorzaakt door verschillende stammen.

De Wereldgezondheidsorganisatie zegt dat het risico van H5N1 voor mensen laag is, omdat er geen bewijs is voor overdracht op mensen. Er zijn enkele hulpmiddelen beschikbaar als dat verandert, waaronder beperkte hoeveelheden van het bestaande H5N1-vaccin en antivirale medicijnen zoals Tamiflu.

Er zijn mechanismen om tests, behandelingen en vaccins op grotere schaal te produceren, mocht dat nodig zijn, aldus Wenqing Zhang, hoofd griep van het VN-agentschap.

Andere experts zeiden dat er voldoende bezorgdheid is om zich voor te bereiden op een mogelijke verspreiding bij mensen, hoewel de aanleiding om actie te ondernemen verschilt afhankelijk van de rol die in de reactie wordt gespeeld, zei Richard Hatchett, directeur van de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations (CEPI). Zijn organisatie heeft al vroeg actie ondernomen om de ontwikkeling van het COVID-vaccin te financieren en is nu in gesprek met onderzoekspartners over H5N1.

CEPI wil een bibliotheek aanleggen van prototypevaccins voor ziekteverwekkers met een pandemisch potentieel. Dit zou medicijnproducenten helpen om binnen 100 dagen na een uitbraak grootschalige productie op te starten en waar nodig injecties te distribueren.

Sommige landen nemen maatregelen om mensen tegen H5N1 te beschermen. De Verenigde Staten en Europa stellen doses pre-pandemisch griepvaccin veilig die gebruikt kunnen worden voor groepen met een hoog risico, zoals werknemers op boerderijen of in laboratoria. Finland wordt naar verwachting het eerste land dat werknemers in bont- en pluimveebedrijven en medewerkers van diergezondheidsorganisaties gaat inenten.

Het uitbreiden van de toegang tot vaccins is ook complex, aldus Zhang van de WHO. Fabrikanten van potentiële pandemische griepvaccins maken ook seizoensgriepprikken en kunnen niet beide tegelijk produceren, zei ze.

Aangezien de meeste griepvaccins worden gemaakt met behulp van in eieren gekweekt virus, kan het zes maanden duren om pandemische vaccins te produceren. De VS zijn in gesprek met Moderna om hun snellere mRNA-technologie te gebruiken voor pandemische griepprikken.

De experts erkenden allemaal dat er een evenwicht moet worden gevonden tussen snel handelen om een bedreiging af te wenden en overdreven reageren.

"We willen een waarschuwend geluid laten horen," zei Wendy Barclay, een viroloog aan het University College in Londen die onderzoek doet naar vogelgriep voor het Britse Health Security Agency, "zonder te zeggen dat de wereld op het punt staat te vergaan." (Verslaggeving door Jennifer Rigby en Julie Steenhuysen; redactie door Michele Gershberg en Bill Berkrot)