Daarna, vertelde de 27-jarige Nigeriaanse herder aan Reuters, werd ik wakker liggend in mijn eigen bloed. Er waren zoveel doden.
Tientallen etnische Fulani-herders werden gedood tijdens een luchtbombardement op 24 januari in de centraal-Nigeriaanse staat Nasarawa toen ze vee aan het uitladen waren dat was teruggehaald van de autoriteiten in een naburige staat, volgens getuigen, lokale leiders en gedetailleerde klachten die de gebeurtenissen van die dag beschrijven. Het vee was dagen eerder in beslag genomen nadat de herders de plaatselijke begrazingsbeperkingen zouden hebben overtreden.
Beelden van sociale media en lokale nieuwsberichten tonen de lichamen van jonge mannen, sommige verminkt, op een wit laken in afwachting van hun begrafenis. De aanval vond plaats ver van een actief conflict, zeiden getuigen, waaronder twee die zeiden dat ze er op dat moment bij waren en twee die later arriveerden.
De luchtaanval bij het dorp Akwanaja is een duidelijk voorbeeld van een bredere trend: Het nationale leger, dat gesteund wordt door de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en andere niet-westerse bondgenoten in een lange oorlog tegen islamitische opstandelingen in het noordoosten, voert al jaren dodelijke luchtaanvallen uit in andere delen van het land.
Naast het oorlogsgebied in het noordoosten is de luchtmacht opgeroepen om de groeiende dreiging in Nigeria's noordwesten en centrale regio aan te pakken die uitgaat van gewapende criminele bendes die dorpen met kogels besproeien en massale ontvoeringen uitvoeren. De vliegtuigen hebben herhaaldelijk burgers gedood en mensen die niet actief betrokken waren bij een gewapend conflict.
Uit een analyse door Reuters van gewelddadige incidenten die zijn gedocumenteerd door het Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED), een in de VS gevestigde crisismonitoringgroep, blijkt dat er in de afgelopen vijf jaar meer dan 2600 mensen zijn gedood bij 248 luchtaanvallen door de Nigeriaanse luchtmacht buiten de drie noordoostelijke staten die in oorlog zijn. De meeste slachtoffers worden in de database geïdentificeerd als behorend tot gemeenschappelijke milities, een brede term die in Nigeria iedereen kan omvatten, van zelfverdedigingsgroepen tot criminele bendes die plaatselijk bekend staan als bandieten. De incidenten in de database zijn niet onafhankelijk bevestigd door Reuters.
Meer dan 90 van de slachtoffers waren burgers, volgens de gegevens van ACLED, die gebaseerd zijn op rapporten van bronnen waaronder nieuwsorganisaties, mensenrechtengroepen en lokale autoriteiten. Dit aantal omvat niet de doden bij de aanval van 24 januari, omdat ACLED, op basis van de eerste informatie in nieuwsberichten, de aanval als veroorzaakt door een landmijn, een op afstand tot ontploffing gebracht explosief of een geïmproviseerd apparaat bestempelde.
Maar getuigen en leiders van de gemeenschap hebben gezegd dat de herders vanuit de lucht werden aangevallen, door een vliegtuig of een drone.
Op dinsdag meldde de in de V.S. gevestigde non-profit organisatie Human Rights Watch dat in reactie op haar eigen onderzoek naar het incident, de Nigeriaanse luchtmacht voor het eerst de verantwoordelijkheid voor de aanval erkende.
Volgens het rapport legde Air Commodore D.D. Pwajok in een brief van 17 mei aan de mensenrechtenwaakhond uit dat de luchtmacht de aanval uitvoerde op basis van geloofwaardige inlichtingen, met name bewakingsbeelden waarop de beweging te zien was van vermoedelijke terroristen die zich rond een voertuig hadden verzameld.
In de brief stond dat de Nigeriaanse luchtmacht zich inzet voor de mensenrechten en verdere beraadslagingen over de kwestie, aldus het rapport.
De non-profit zei in haar rapport dat de luchtmacht geen antwoord gaf op belangrijke vragen, waaronder hoe de informatie was geverifieerd en of er maatregelen waren genomen om burgerslachtoffers te voorkomen.
Het ontbreken van details doet de vraag rijzen of de luchtmacht de luchtaanval heeft uitgevoerd op basis van louter vermoedens, aldus Human Rights Watch.
Reuters kon deze bevinding niet onafhankelijk bevestigen. De Nigeriaanse luchtmacht, het hoofdkwartier van Defensie en het Ministerie van Defensie reageerden niet op verzoeken van het persbureau om commentaar op de luchtaanval van 24 januari of het gebruik van luchtmacht in het algemeen buiten het oorlogsgebied.
De dodelijke luchtaanval kwam op een moment dat belangrijke Amerikaanse wetgevers zich opnieuw zorgen maakten over de wapendeals van de afgelopen jaren, waarbij de verkoop van honderden miljoenen dollars aan militaire hardware aan Nigeria werd goedgekeurd, ondanks de slechte reputatie van het land op het gebied van mensenrechten.
Ik blijf bezorgd over de staat van dienst van de Nigeriaanse luchtmacht op het gebied van burgerslachtoffers - maar vooral over het schijnbare gebrek aan verantwoording voor deze incidenten, zei congreslid Sara Jacobs uit Californië, een Democraat en lid van de Commissie Buitenlandse Zaken van het Huis, maandag in een verklaring aan Reuters. Ik dring aan op een volledig onderzoek van deze aanval en genoegdoening voor de slachtoffers.
Reuters heeft geen bewijs dat door de VS geleverde vliegtuigen of wapens zijn gebruikt bij de aanval van 24 januari of bij andere aanvallen waarbij niet-strijders om het leven zijn gekomen.
Tijdens een reguliere nieuwsbriefing aan verslaggevers op dinsdag zei Vedant Patel, plaatsvervangend woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, dat Washington op de hoogte was van het incident dat in de berichtgeving van Reuters wordt beschreven.
"We nemen alle meldingen van burgerslachtoffers serieus," zei hij. Patel voegde eraan toe dat dergelijke meldingen "grondig en transparant onderzocht" moeten worden en dat het voorkomen ervan "centraal staat in onze veiligheidssamenwerking met het Nigeriaanse leger".
Hij zei dat hij het leger van dat land zou laten spreken over de details van het incident.
Het Pentagon had geen onmiddellijk commentaar voor dit verhaal. Het Witte Huis weigerde commentaar te geven.
"NEVENSCHADE
In Nigeria zelf zijn burgerdoden bij luchtaanvallen onder de loep genomen. Drie maanden voor de aanval in Nasarawa zei de chef van de luchtmachtstaf, Air Marshal Oladayo Amao, in een verklaring dat er een commissie was opgericht om alle beschuldigingen van toevallige luchtaanvallen op burgers te verzamelen en de omstandigheden die tot zulke aanvallen leidden te herzien.
Het doel was, zei hij, om toekomstige gevallen van bijkomende schade aan burgers te beperken. Amao geloofde echter dat luchtaanvallen de activiteiten van onverlaten die de natie willen destabiliseren, aan banden leggen.
Vertegenwoordigers van de regering van voormalig president Muhammadu Buhari, onder wiens leiding de bomaanslag van 24 januari plaatsvond, reageerden niet op een verzoek om commentaar voor dit verhaal. Ook de regering van de huidige president Bola Tinubu, die eind mei aantrad, reageerde niet.
Tot nu toe hadden noch de Nigeriaanse regering noch het leger publiekelijk een verklaring gegeven voor wat er op 24 januari was gebeurd. Verontwaardigde en rouwende leden van de gemeenschap zeiden dat ze moesten speculeren.
In interviews met Reuters beschreven Muazu en een andere getuige die gewond raakte bij de aanval van 24 januari, het incident als een ongeprovoceerde aanval op mensen die vreedzaam hun gang gingen.
Er werd niet gevochten, zei Muazu, die zijn verwondingen omschreef als een gebroken been en hand, een ontwrichte rug en een ernstig gewonde nek.
Negen van zijn familieleden stierven, zei hij.
Lamido Sanusi, een Fulani en voormalig emir van Kano, Nigeria's op één na hoogste Islamitische autoriteit, vertelde aan Reuters dat de herders en hun voorstanders niet zouden stoppen met druk uitoefenen op de regering om antwoorden te krijgen.
We vermoeden dat er een poging zal worden gedaan om dit onder het tapijt te vegen en te laten vergeten, zei Sanusi, ook Nigeria's voormalige gouverneur van de centrale bank.
Maar de gemeenschap, zei hij, zal deze zaak zo ver mogelijk doorzetten voor genoegdoening, binnen de grenzen van de wet.
EEN BELOFTE OM TE VERBETEREN
De aanval van 24 januari heeft beperkte internationale aandacht getrokken, vooral in de Verenigde Staten.
Ten minste één eerdere luchtaanval trok echter de aandacht van leden van het Amerikaanse Congres en mensenrechtengroeperingen.
In 2017 werd Nigeria's luchtmacht zwaar bekritiseerd voor het bombarderen van een kamp voor ontheemden tijdens een missie tegen islamitische opstandelingen in Rann, in het oorlogsgebied bij de grens met Kameroen. Bij de luchtaanval, die door Nigeriaanse functionarissen als een vergissing werd omschreven, kwamen minstens 90 mensen om het leven, voor het merendeel vrouwen en kinderen, volgens de medische liefdadigheidsinstelling Artsen zonder Grenzen (AZG), die op dat moment teams in het kamp had. Volgens bewoners en leiders van de gemeenschap stierven er wel 170 mensen.
Het leger beloofde de coördinatie tussen de troepen op de grond en in de lucht te verbeteren. De Verenigde Staten, die Nigeria's leger als een belangrijke bondgenoot zien in de strijd tegen moslimextremisten, hielden een verkoop van 593 miljoen dollar van A-29 Super Tucano gevechtsvliegtuigen en wapens aan Nigeria tegen, onder verwijzing naar dit incident en een aanval van het leger op de grond waarbij honderden burgers omkwamen.
We raden u aan president Buhari duidelijk te maken dat de verkoop van deze vliegtuigen alleen door kan gaan als er positieve en meetbare vooruitgang wordt geboekt bij de hervorming van de veiligheidsinstellingen, schreven de Amerikaanse senatoren Rand Paul, een Republikein, en Cory Booker, een Democraat, in een brief van juni 2017 aan toenmalig minister van Defensie Rex Tillerson.
De deal ging door. ACLED-gegevens laten zien dat de aanvallen van de Nigeriaanse luchtmacht levens bleven eisen van niet-strijders, zowel binnen als buiten het noordoosten.
Hiertoe behoort een luchtaanval op 19 december 2022 in de Mutumji-gemeenschap in het noordwesten van de staat Zamfara, waarbij minstens 64 mensen omkwamen. Bewoners en ambtenaren die in lokale nieuwsberichten werden geciteerd, zeiden dat de aanval was gericht op gewapende bandieten die nabijgelegen gemeenschappen hadden aangevallen, maar dat er ook burgers waren gedood. De Nigeriaanse minister van Informatie, Lai Mohammed, betuigde tijdens een nieuwsconferentie op 21 december zijn spijt voor de onfortuinlijke bijkomende doden, meldde de krant Punch.
Zoals Reuters in december meldde, hebben de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk consequent prioriteit gegeven aan de veiligheid in Nigeria - Afrika's grootste economie, het dichtstbevolkte land en een militaire grootmacht in de regio - boven mensenrechtenkwesties.
In april 2022 keurde de Amerikaanse regering de verkoop goed van bijna 1 miljard dollar aan militaire hardware, waaronder 12 AH-1Z Viper gevechtshelikopters en 2.000 Advanced Precision Kill Weapon Systems, aan het Nigeriaanse leger. Ook hier werd de deal goedgekeurd nadat deze was opgeschort vanwege bezorgdheid over de mensenrechten.
De belangrijkste rechtvaardiging van de Amerikaanse regering voor de Super Tucano deal was de strijd tegen islamitische militanten in het noordoosten.
Eerder dit jaar riepen drie leden van het Amerikaanse Congres, Jacobs en de Republikeinen Jim Risch en Chris Smith, op tot herziening of stopzetting van de Viper-deal, waarbij ze verwezen naar berichten van Reuters in december over misbruik van vrouwen en kinderen door het leger in het noordoosten.
"Ik kijk ernaar uit om meer te horen over de geplande reactie van het ministerie op de ernstige en weerzinwekkende beschuldigingen tegen een langdurige begunstigde van Amerikaanse veiligheidshulp en samenwerking, zei Risch in een brief van 16 december aan minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken, waarin hij opriep tot een herziening en mogelijke sancties.
De regering Biden heeft niet publiekelijk gereageerd op de bezorgdheid van de Congresleden. Er zijn geen wijzigingen in de overeenkomst aangekondigd.
Ik heb nog steeds geen enkele aanwijzing ontvangen dat de regering aan dit verzoek tot herziening heeft voldaan, vertelde Risch aan Reuters. Deze luchtaanval is één van de vele voorbeelden waarbij er meer vragen dan antwoorden zijn.
ZE WAREN ALLEMAAL DOOD
Het bloedbad van 24 januari kwam na een alledaags pastoraal geschil.
Kort voor de luchtaanval - getuigen zeggen tussen vijf dagen en twee weken ervoor - namen de autoriteiten in de staat Benue 1.254 koeien van de Fulani-herders in beslag bij de grens van de staten Benue en Nasarawa, op beschuldiging van het overtreden van de wet tegen open grazen.
Vertegenwoordigers van de veehoeders beweerden na de luchtaanval tegenover de autoriteiten dat veebewakers van de staat Benue de koeien schaamteloos hadden ontvoerd en vasthielden voor losgeld.
Ambtenaren van de staat Benue en veebewakers reageerden niet op verzoeken om commentaar op het geschil.
Het was slechts de laatste episode in een lange geschiedenis van wederzijdse grieven.
Gevechten tussen boeren en semi-nomadische herders hebben sinds 2016 in delen van Nigeria aan meer dan 3.600 mensen het leven gekost, volgens een rapport dat in december 2018 door het in Londen gevestigde Amnesty International werd gepubliceerd. Het geweld wordt vaak afgeschilderd als etnisch of religieus van aard: voornamelijk islamitische Fulani-herders die slaags raken met voornamelijk christelijke boeren. Maar veel deskundigen zeggen dat de klimaatverandering en de groeiende landbouw leiden tot concurrentie - en conflicten - over de toegang tot water en land, ongeacht geloof of etniciteit.
Boeren klagen dat herders hun koeien op hun land laten grazen, terwijl herders zeggen dat hun koeien worden gestolen. Sommige voormalige herders hebben zich tot de misdaad gewend nadat ze hun koeien waren kwijtgeraakt aan veedieven, en vormen bendes die de schuld krijgen van het toenemende geweld in sommige gebieden, waaronder gewapende overvallen, massale ontvoeringen en moorden. De conflicten hebben aangewakkerd wat Fulani-herders omschrijven als discriminatie van hun nomadische levenswijze en geweld tegen hen.
Begin 24 januari leek het geschil tussen de Nasarawa herders en de Benue bewakers echter vreedzaam bijgelegd te zijn. De herders betaalden boetes van in totaal 29 miljoen Naira ($63.000) aan de Benue-veewachten, volgens twee brieven die een vooraanstaande Fulani-gemeenschapsorganisatie, het Fulbe Global Development and Rights Initiative (FGDRI), aan de Nigeriaanse autoriteiten schreef.
Een groep veehoeders ging met gehuurde vrachtwagens het vee ophalen uit de hoofdstad van de deelstaat Benue, Makurdi, en een opslagplaats in Naka, en bracht het terug naar het gebied Akwanaja, in de deelstaat Nasarawa.
We betaalden het geld dat de Benue State Livestock Guards ons vroegen te betalen, zei Muazu, die die middag met de groep terugkeerde naar Nasarawa State om met het uitladen te beginnen.
De bomaanslag vond rond het vallen van de avond plaats. Muazu en een andere getuige vertelden Reuters dat ze niet gezien hebben wie of wat hen aanviel - ze hoorden alleen een explosief geluid van bovenaf.
Mensen waren verspreid, zei hij. Ze huilden. Ze riepen om hulp van God.
Abubakar Bello Rukubi, die zijn drie broers die dag de koeien van de familie had laten ophalen, herinnerde zich dat hij een stortvloed aan telefoontjes tegelijk kreeg. Nadat hij met een buurman had gesproken, fietste hij 45 minuten naar de plaats van de ramp. Hij zag rook, verschroeide koeien en mensen bedekt met bloed, dode lichamen.
Ik herkende mijn broers, zei hij. Ze waren allemaal dood.
Volgens de Fulani-organisatie en Human Rights Watch werden er in totaal bijna 40 mensen gedood.
Minstens 22 in witte lijkwaden gewikkelde lichamen werden op 25 januari begraven in een massagraf achter een middelbare overheidsschool, volgens islamitische riten, volgens meerdere getuigen, foto's en video's die door Reuters geverifieerd zijn.
GEEN GENOEGDOENING
In de dagen na de luchtaanval steeg de spanning en reisden hooggeplaatste politici naar Nasarawa.
Dit is inderdaad een verschrikkelijke en tragische gebeurtenis, zei vicepresident Yemi Osinbajo op 27 januari tijdens een bezoek, volgens de Nigeriaanse krant Daily Trust. Hij was deels in het gebied om de gouverneur van Nasarawa te condoleren met de dood van zijn zoon, die niets te maken had met de bomaanslag.
Ik bid dat de almachtige God deze staat zal troosten terwijl we wachten op de uitkomst van het lopende onderzoek, zei hij. Hij zei niet naar welk onderzoek hij verwees.
De roep om een verklaring en om gerechtigheid is steeds luider geworden.
Op 30 januari schreef de Fulani-gemeenschapsorganisatie FGDRI een brief aan Buhari met details over de bomaanslag en andere vermeende aanvallen van de regering of het leger op herders. De groep smeekte de president, zelf een Fulani, om actie te ondernemen om verder geweld te stoppen.
Dat dit extreme geweld herhaaldelijk gepleegd wordt door agenten van de regering op haar eigen burgers onder uw leiderschap gaat ons begrip te boven, aldus de brief, ondertekend door 76 prominente leiders en inwoners en vergezeld van gruwelijke foto's van de doden. Reuters heeft een kopie van de brief ingezien, die geverifieerd is door vier ondertekenaars, waaronder Sanusi, de voormalige gouverneur van de centrale bank.
De FGDRI schreef op 24 februari ook naar Nigeria's Nationale Mensenrechtencommissie om een onderzoek te eisen. In die brief, die ook naar het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken en andere internationale regeringen en mensenrechtenorganisaties gestuurd werd, werd geklaagd dat er geen officiële erkenning van verantwoordelijkheid was geweest door de federale regering of het leger.
Het is alsof de herders nooit hebben bestaan, aldus de brief, die ook door Reuters is ingezien.
Bij gebrek aan iemand die de schuld publiekelijk erkent, zijn er vermoedens in overvloed.
Sommige slachtoffers en familieleden van gewonden en doden zeggen dat ze geloven dat de autoriteiten van de staat Benue de staking hebben uitgeroepen als vergelding voor het feit dat herders in het verleden hun koeien in Benue hebben laten grazen. Ze hebben geen bewijs geleverd om deze bewering te staven.
De toenmalige gouverneur van de staat Benue, Samuel Ortom, werd destijds door de Nigeriaanse zender Channels Television geciteerd toen hij zei dat hij noch de deelstaatregering de capaciteit had om militaire middelen in te zetten. Reuters kon Ortom niet bereiken voor commentaar.
Muazu, de herder die gewond raakte tijdens de staking, zegt dat hij niet begrijpt waarom hij en zijn medeherders het doelwit zouden zijn.
We hebben niets gedaan, zei Muazu. Ik zie niet in waarom ze dit zouden doen. Misschien willen ze ons doden en onze dieren meenemen.
Zijn dieren zijn weg. Zijn vader moest het vee dat de luchtaanval overleefde verkopen om zijn medische rekeningen te betalen, zei Muazu.
Mijn leven is voorbij, want ze hebben alle bronnen van ons levensonderhoud vernietigd, zei hij over de bommenwerpers. Ze hebben ons teruggebracht naar nul. (David Lewis deed verslag vanuit Nairobi en Reade Levinson vanuit Londen. Aanvullende rapportage door Humeyra Pamuk, Daphne Psaledakis, Simon Lewis en Idrees Ali in Washington en Jarrett Renshaw in Philadelphia. Bewerking door Julie Marquis en Alexandra Zavis.)
