Veertien uit de Insein gevangenis van Myanmar gesmokkelde schetsen en interviews met acht voormalige gevangenen bieden een zeldzame blik in de beruchtste gevangenis van het land, waar duizenden politieke gevangenen sinds de militaire coup van vorig jaar heen zijn gestuurd en de communicatie met de buitenwereld sterk beperkt is.

De ruwe schetsen in blauwe inkt tonen het dagelijkse leven van groepen mannelijke gevangenen in hun slaapzalen, in de rij voor water uit een trog om zich te wassen, pratend of liggend op de vloer in de tropische hitte.

De acht onlangs vrijgelaten gevangenen vertelden Reuters dat de koloniale inrichting in Yangon vergeven is van de ratten, een plaats waar steekpenningen gebruikelijk zijn, waar gevangenen betalen voor slaapplaats op de vloer en waar wijdverbreide ziekten onbehandeld blijven.

"Wij zijn geen mensen meer achter de tralies," zei Nyi Nyi Htwe, 24, die de schetsen uit de gevangenis smokkelde toen hij in oktober vrijkwam, nadat hij enkele maanden had gezeten voor een veroordeling wegens smaad, op beschuldigingen die hij ontkent, in verband met het meedoen aan protesten tegen de staatsgreep.

Reuters kon de door de voormalige gevangenen verstrekte verslagen niet onafhankelijk verifiëren.

De junta van Myanmar, die de macht heeft overgenomen van de gekozen regering van Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi, en de gevangenisadministratie hebben niet gereageerd op meervoudige verzoeken om commentaar op de omstandigheden die op de schetsen te zien zijn en door de voormalige gevangenen beschreven worden.

Humanitaire groepen, waaronder het Internationale Comité van het Rode Kruis, vertelden Reuters dat hun de toegang tot de gevangenis is ontzegd.

Insein, dat in 1871 door de Britten is gebouwd, is de grootste gevangenis van Myanmar en huisvest veel mensen die wegens verzet tegen de junta zijn gearresteerd.

Reuters journalisten Wa Lone en Kyaw Soe Oo, die in 2017 veroordeeld werden wegens het overtreden van Myanmar's Official Secrets Act, brachten het grootste deel van hun 511 dagen achter de tralies door in Insein. Zij werden vrijgelaten bij een amnestie in 2019, vóór de laatste staatsgreep.

GEVANGENISBEVOLKING ZWELT AAN

De tekenaar tekende de gevangenisschetsen tussen april en juli van vorig jaar. Later vrijgelaten, weigerde hij geïnterviewd of geïdentificeerd te worden, terwijl hij Nyi Nyi Htwe vertelde dat hij vreesde opnieuw gearresteerd te worden.

Nyi Nyi Htwe, die de kunstenaar in de gevangenis ontmoette, zei dat hij gevangenen schetste als hem dat gevraagd werd en dat hij overal waar hij kwam gevangenistaferelen tekende, en zei dat hij zich meer ontspannen voelde terwijl hij tekende. Hij gaf Nyi Nyi Htwe de schetsen als verjaardagscadeau.

Nyi Nyi Htwe zei dat hij ze bij zijn vrijlating naar buiten smokkelde om vrienden, familie en anderen de omstandigheden binnen te laten zien.

Sedert de staatsgreep zijn 10.072 mensen in het Zuidoost-Aziatische land vastgehouden, waaronder Suu Kyi en de meesten van haar kabinet, en zijn meer dan 1.730 mensen gedood, volgens de non-profit Assistance Association for Political Prisoners, wier cijfers alom worden geciteerd. De junta heeft gezegd dat de cijfers van AAPP overdreven zijn.

Veel van de gevangenen zijn naar Insein gestuurd.

De gevangenis is gebouwd om ongeveer 5.000 mensen op te sluiten, maar heeft sinds de staatsgreep het aantal gevangenen zien aanzwellen tot meer dan 10.000, aldus een woordvoerder van de AAPP. Reuters kon de cijfers niet bevestigen.

De schetsen weerspiegelen de toename in de maanden na de staatsgreep, zei Nyi Nyi Htwe.

Op een van eind april zitten een paar gevangenen apart in hun slaapzaal, sommigen lezen boeken. Een foto uit juni toont ongeveer 60 mensen in dezelfde kamer - velen liggen in strakke rijen in het midden, de rest zit gebogen tegen de muren.

Nyi Nyi Htwe zei dat hij en wel 100 anderen ver over de capaciteit heen opeengepakt zaten in een kamer waar ze "op een vingerbreedte van elkaar sliepen," en dat hij toekeek hoe gevangenisbewaarders gevangenen met knuppels sloegen en steekpenningen moest betalen om berichten naar familie te sturen, waarvan ze hem vertelden dat die vaak niet aankwamen.

"GELUKKIG NIET GESTORVEN

Met de overbevolking kwamen watertekorten, ziektes, vermoeidheid, gevechten tussen gevangenen en bloeiende omkoping, zeiden mensen die de laatste maanden vrijgelaten waren.

"Er renden ratten rond in de kamer. De toiletten waren smerig. Het eten was vermengd met vliegen. Wie geen smeergeld kon betalen moest naast de toiletemmer slapen," zei Sandar Win, een 42-jarige maatschappelijk werkster die enkele maanden in Insein gevangen zat wegens smaad nadat zij tegen de junta geprotesteerd had.

Zij werd vrijgelaten op grond van een amnestie in afwachting van haar veroordeling voor de aanklachten, die zij ontkent. Sindsdien is zij Myanmar ontvlucht.

De toegang tot latrines buiten was beperkt, zodat de gevangenen gedwongen waren in emmers in hun kamers te poepen, zeiden drie vrouwelijke ex-gevangenen. Door deze onhygiënische omstandigheden konden huid- en darmziekten zich verspreiden, en er was weinig medische hulp, zeiden zij.

In een handgeschreven briefje van een groep anonieme Insein gevangenen, dat in februari naar buiten werd gesmokkeld naar een vooraanstaande mensenrechtenactivist, wordt melding gemaakt van verschillende gevallen van medische nalatigheid, waaronder het niet behandelen van mensen die bewusteloos geslagen waren en een persoon die een beroerte had gehad en verlamd was.

"Deze gevallen gebeuren recht voor onze neus," aldus het briefje, dat door de activiste, Nan Lin, aan Reuters werd getoond. "Wij vragen dringend om hulp van internationale organisaties en plaatselijke organisaties."

Reuters kon de echtheid van het briefje niet onafhankelijk verifiëren, maar verschillende voormalige gevangenen zeiden dat zij getuige waren geweest van afranselingen door bewakers of die hadden ondergaan, en dat er weinig medische hulp was.

Ondanks een inentingscampagne tegen COVID-19 in Insein afgelopen zomer, waaraan op de staatsmedia ruchtbaarheid werd gegeven, zeiden voormalige gevangenen dat het coronavirus in de overvolle gevangenis welig tierde. Ten minste 10 gevangenen worden ervan verdacht aan de ziekte te zijn gestorven, volgens de AAPP.

Nyi Nyi Htwe, die zich bij een gewapende rebellengroepering heeft aangesloten, zei dat bijna tweederde van zijn slaapzaal afgelopen zomer ziek was met COVID-symptomen.

"Ze stopten alle zieken in onze kamer -- hoge koorts, hoesten en ziek," zei hij. "Ik had het geluk niet dood te gaan."

Een stel gesmokkelde briefjes dat aan Reuters getoond werd door een hulpgroep toont een uitwisseling tussen een vader, die vastgehouden wordt op beschuldiging van smaad, en zijn jonge zoon.

"Gedraag je goed, Papa. Ik mis u. Ik zou graag een speelgoedboot willen hebben," schreef de jongen.

"Mijn zoontje," kwam het antwoord, met daarbij een bootje dat de vader gemaakt had van oploskoffiepapiertjes. "Ik hou zo veel van je, mijn liefste. Luister alsjeblieft naar je oma."