Na meer dan tien jaar proberen om hun imago op te poetsen na een tijdperk van reddingsoperaties en schandalen in de miskoop, zijn de banken van Groot-Brittannië opnieuw het doelwit van publieke - en politieke - woede.

Wat begon als een geschil tussen de voormalige Brexit-partijleider Nigel Farage en Coutts, dat eigendom is van NatWest, over de sluiting van zijn rekeningen, is uitgegroeid tot een politieke en mediastorm die NatWest zijn CEO heeft gekost en oude wonden over overheidsinterventie in de banksector heeft opengereten.

De uitbarsting markeert een keerpunt in de betrekkingen tussen NatWest en de Britse overheid, die na de door de belastingbetaler gefinancierde redding in 2008 nog steeds de grootste aandeelhouder is, met een belang dat naar eigen zeggen op "arm's length" wordt beheerd.

De episode heeft echter ook duidelijk gemaakt hoe gemakkelijk Britse financiële bedrijven heen en weer geslingerd kunnen worden tussen politieke groeperingen die sinds Brexit nog dieper zijn geworden, in de aanloop naar de terugkeer van het land naar de stembus vóór januari 2025.

"De cultuuroorlogen komen naar Britse bedrijven, inclusief de financiële sector," zei Andre Spicer, decaan van de Bayes Business School van City University.

Howard Davies, voorzitter van NatWest, zei dat de politieke reactie uiteindelijk leidde tot het schokkende vertrek van CEO Alison Rose - de hoogste vrouw in het Britse bankwezen - nadat de twee het erover eens waren dat het voor Rose te zwaar zou zijn om door te gaan. Het ministerie van Financiën zegt dat het de beslissing van de raad van bestuur van de bank was.

De affaire eiste ook de baan op van Peter Flavel, CEO van de 330 jaar oude private bank Coutts, die schrijver Charles Dickens en koningin Elizabeth II als klanten had.

NatWest heeft weliswaar een aantal belangrijke fouten gemaakt, maar de hevigheid van het verzet - onder andere tegen het milieu- en sociale beleid van de groep - had ook echo's van de cultuuroorlogen die vaker in het Amerikaanse bedrijfsleven worden gevoerd, aldus Spicer.

De bezorgdheid over de politieke invloed op de directiekamer van NatWest komt ook op een moment van verhoogde druk van wetgevers op de banksector in het algemeen, die door de Treasury commissie van het parlement is beschuldigd van "woekerwinsten" omdat ze niet meer van de voordelen van de hogere rentetarieven van de centrale bank hebben doorgegeven aan spaarders die het moeilijk hebben.

Harriet Baldwin, voorzitter van de partijoverschrijdende commissie van Financiën, zei vrijdag dat banken gedwongen moeten worden om klanten te laten weten wanneer elders betere spaarrentes beschikbaar zijn.

"Aangezien de regering, de toezichthouder en de gouverneur van de Bank of England het erover eens zijn dat actie nodig is, is de tijd van getreuzel en zwakke excuses voorbij," zei ze in een verklaring.

GEVAREN VAN 'DOELGERICHTHEID

NatWest's Rose stapte woensdag op nadat hij had toegegeven dat hij een "ernstige inschattingsfout" had gemaakt toen hij Farage's relatie met de bank besprak met een journalist van de BBC.

Hoewel dit werd bestempeld als een schending van de vertrouwelijkheid van klantgegevens - wat in het bankwezen als een doodzonde wordt beschouwd - hebben sommige CEO's van rivaliserende banken een klein beetje medeleven getoond.

"Dat is een behoorlijk, behoorlijk zware prijs om te betalen voor wat een inschattingsfout lijkt te zijn," zei Bill Winters, CEO van Standard Chartered, op vrijdag.

Politici van beide grote partijen bekritiseerden NatWest nadat een intern onderzoek aan het licht was gekomen waaruit bleek dat een reputational risk committee van Coutts had gezegd dat de standpunten van Farage niet overeenkwamen met die van de kredietverstrekker.

Uit het onderzoek bleek dat de commissie had besloten om de banden met Farage te verbreken nadat een hypotheek die hij had afgesloten was afgelopen, en verwees naar de extra kosten van het beheren van de rekeningen van hooggeplaatste personen. Er werd ook melding gemaakt van "risicofactoren waaronder ... controversiële publieke uitspraken die in strijd werden geacht met het doel van de bank".

Samuel Gregg, econoom bij het American Institute for Economic Research, zei dat de zaak aantoont waarom bedrijfsleiders moeten oppassen om zich in openbare debatten te mengen.

"Banken zijn in het Britse politieke kruisvuur terechtgekomen omdat ze 'gecoöpteerd' zijn om een reeks doelen te steunen, links en rechts, in plaats van zich te concentreren op het leveren van winst en aandeelhouderswaarde," zei Gregg.

Maar een adviseur van de raad van bestuur, die niet bij naam genoemd wil worden, zei dat banken weinig andere keus hadden dan zich bezig te houden met sociale en milieukwesties, omdat ze daar vaak toe werden gedwongen door regelgevers en investeerders.

De regering heeft de druk op de hele sector opgevoerd en vorige week versnelde ze hervormingen die alle kredietverstrekkers zullen dwingen om het sluiten van rekeningen uit te stellen en beter uit te leggen.

De storm van Farage heeft geleid tot nieuwe online activiteiten van klanten die klagen dat ook zij 'gedebankeerd' zijn. Een Facebook-groep met de naam 'NatWest CLOSED down my ACCOUNT' heeft meer dan 10.800 leden.

Uit gegevens van de Financial Ombudsman Service blijkt echter dat klachten over het sluiten van rekeningen slechts een fractie vormen van het totale klantenbestand van een bank. Barclays ontving vorig jaar met 274 klachten de meeste klachten, gevolgd door NatWest met 234 klachten.

MALAFIDE COMMISSIES?

Experts zeggen dat andere banken zich nu zullen inspannen om ervoor te zorgen dat hun eigen beleid en commissies zich op de juiste manier gedragen, om verdere schandalen te voorkomen.

"Tot nu toe is dit specifiek voor NatWest. Maar als een schandaal de kop opsteekt, ontstaat er meestal een negatief halo-effect - dat betekent dat beleggers en activisten naar andere instellingen gaan kijken," aldus Spicer van de City University.

De CEO van de grootste binnenlandse bank van Groot-Brittannië, Lloyds, zei op woensdag dat het eigen beleid van de bank niet inhield dat er naar de politieke of persoonlijke overtuigingen van klanten werd gekeken.

Rupert Younger, oprichter van het Centre for Corporate Reputation aan de Said Business School van de Universiteit van Oxford, zei dat banken ervoor moesten zorgen dat hun eigen commissies niet "te ver gingen" en zich met ongepaste zaken gingen bemoeien.

"Het is een klassieker wanneer je een commissie hebt die besluit dat het relevant moet worden, en die haar spieren begint te laten werken op een manier die niet zou moeten," zei Younger. "In dit geval hebben ze een reputatiecrisis gecreëerd die helemaal niet bestond." (Verslaggeving door Sinead Cruise, Iain Withers en Lawrence White; Redactie door Daniel Wallis)