De meeste Duitsers willen niet dat hun regering haar strenge leenregels versoepelt om een begrotingsprobleem op te lossen - maar velen in een land dat prat gaat op zuinigheid bouwen hun eigen schulden op nu de kosten van levensonderhoud steeds hoger worden.

De coalitie van kanselier Olaf Scholz lijdt onder een gerechtelijke uitspraak van vorige maand die de financiën in de war heeft gegooid en de regering heeft gedwongen om een grondwettelijk verankerde "schuldrem" voor de begroting van 2023 op te schorten.

Tijdens besprekingen deze week kan worden besloten of de coalitie ook zal proberen om de limiet op netto nieuwe leningen volgend jaar op te schorten om een gat in de begroting van 17 miljard euro ($18,3 miljard) te dichten, een stap die het risico van wrok en een nieuwe juridische uitdaging van de oppositiepartijen met zich mee zou brengen.

Uit een opiniepeiling van de publieke omroep ZDF bleek dat 61% van de Duitsers tegen het loslaten van de schuldenrem is, ook al kan het alternatief leiden tot bezuinigingen op sociale voorzieningen en subsidies die velen hebben geholpen om de economische schokken van de COVID en de inflatie te doorstaan.

Schulddeskundigen zeggen dat een toenemend aantal mensen in Duitsland al met financiële problemen kampt als gevolg van de pandemie en de prijsstijgingen die hun inkomen hebben aangetast.

"We zien een duidelijk keerpunt in overmatige schuldenlast," vertelde Patrik-Ludwig Hantzsch, hoofd economisch onderzoek bij kredietagentschap Creditreform, aan Reuters.

Het aantal individuen met schulden is voor het eerst sinds 2019 gestegen, met 17.000 tot 5,9 miljoen, aldus Hantzsch, die een getal noemde dat hij had aangepast voor een recente verandering in de manier waarop dergelijke gegevens worden gemeten.

Het jaar 2023 heeft ook een piek van 30% gezien in "koop nu, betaal later" regelingen en kleinere leningen op afbetaling, zei Creditreform, omdat sommige mensen met beperkte financiële middelen een consumptieachterstand inhalen.

Tegelijkertijd zag Creditreform een toename in "zachte" indicatoren van overmatige schuldenlast - die vaak voorafgaan aan "harde" problemen zoals faillissementen.

"Voordat je te maken krijgt met particuliere insolventie, is er een periode van betalingsproblemen. Dit noemen we zachte overmatige schuldenlast, en deze is voor het eerst sinds (COVID) weer toegenomen," zei Hantzsch.

Schuldadviescentra zeggen dat ze de vraag vaak niet kunnen bijhouden.

"We hebben gewoon niet de adviescapaciteit om dit aan te kunnen," zei Ines Moers, directeur van de Duitse federale werkgroep voor schuldadvies.

"Als de rem op de elektriciteitsprijs nu wordt opgeschort, dan zijn we bang dat de vraag nog groter zal worden," zei Moers, verwijzend naar de energieprijsplafonds die de regering tegen het einde van het jaar laat aflopen.

In een poging om dergelijke zorgen weg te nemen, vertelde Scholz het parlement vorige week dat gewone Duitsers beschermd zouden worden tegen de begrotingscrisis, waarbij hij een eerdere slogan uit een Engelse songtekst herhaalde: "You'll never walk alone".

Maar velen zijn niet overtuigd.

"Als bankier heb ik vaak gezien hoe mensen tot hun nek in de schulden raken en in een schuldenspiraal terechtkomen," zei Jens Mertens, die in de verkoop werkt bij een bank.

"De staat heeft veel onnodige uitgaven, bijvoorbeeld alle fietspaden in Berlijn of de miljarden in Oekraïne. Daar moet op bezuinigd worden, niet op sociale uitgaven voor de mensen hier."

Minister van Financiën Christian Lindner is een van de voorstanders van besparingen op de begroting in plaats van een opschorting van de schuldenrem.

"Het is genoeg. We betalen al de hoogste energieprijzen en belastingen, maar onze zogenaamde kanselier maakt nog steeds meer schulden," zei een andere man boos tegen Reuters toen hij een Metro cash and carry in een zuidelijke buitenwijk van Berlijn binnenging.

DUITS DNA

Herinneringen aan hoe soberheid de weg vrijmaakte voor de naoorlogse wederopbouw en hoe duur het was om het voormalige communistische Oost-Duitsland te re-integreren, hebben een schuldmijdende politieke cultuur gevormd.

In het Duits is het woord "schuld" hetzelfde als het woord "schuld".

Op het hoogtepunt van de schuldencrisis in de eurozone hield de toenmalige bondskanselier Angela Merkel de stereotype voorzichtige "Zwabische huisvrouw" voor als een model voor Europa, terwijl noodlijdende landen zoals Griekenland er tegen opzagen om tot bezuinigingen te worden gedwongen.

Van alle westerse landen hadden Duitse huishoudens in 2022 een relatief lage schuld van ongeveer 100% van hun besteedbaar inkomen - in buurland Nederland was deze verhouding meer dan het dubbele.

En zelfs in tijden van crisis hebben Duitsers een van de hoogste spaarquotes van alle geïndustrialiseerde landen. Uit overheidsgegevens blijkt dat huishoudens in de eerste helft van 2023 gemiddeld ongeveer 11% van hun inkomen opzij konden zetten.

Voor Reiner Holznagel, voorzitter van de lobbygroep van de Duitse Vereniging van Belastingbetalers en fervent voorstander van de schuldrem, maakt zorgvuldig budgetteren deel uit van de Duitse mentaliteit: "Het zit in ons DNA dat we onze kinderen niet zoveel schulden willen nalaten."

Uit een andere peiling van de RTL Group bleek dat slechts 34% van de Duitsers wilde dat de overheid meer schulden aanging, ook al dacht 53% dat de begrotingscrisis hun eigen financiën zou treffen.

Barbara Buchhorn, een gepensioneerde bankbediende uit Berlijn, hekelde de regering vanwege het begrotingsfiasco. "Elke particuliere consument zou allang failliet zijn gegaan. Ze hadden moeten sparen toen het nog kon," vertelde ze aan Reuters.

Karl Wagner, die in de toerisme- en wijnbusiness werkt, zei dat "een staatshuishouding als een privéhuishouding zou moeten werken", met een tijdige terugbetaling van schulden.

"Of het is de volgende generatie die de gevolgen zal ondervinden als we uit luiheid of gemakzucht te veel uitgeven," zei hij.