(nieuw: meer details en achtergrond)

BERLIJN (dpa-AFX) - Het Oost-Duitse mijnbouwbedrijf Leag zal miljarden aan compensatie ontvangen voor de geplande geleidelijke kolenuitstap in 2038. De EU-Commissie heeft in principe groen licht gegeven voor een compensatie van maximaal 1,75 miljard euro. Minister van Economie en Klimaatbescherming Robert Habeck (Groenen) sprak dinsdag in Berlijn van een belangrijke stap, vooral voor de mensen in de regio. Hij zei dat hiermee compensatiefondsen voor de sociale zekerheid van werknemers tijdens de overgang en voor de kosten na de mijnbouw zouden worden veiliggesteld.

De kolengestookte elektriciteitsopwekking in Duitsland, die schadelijk is voor het klimaat, mag eigenlijk pas na 2038 worden afgebouwd. Om het overheidsgeld te laten stromen, moeten de mededingingsautoriteiten in Brussel groen licht geven. De EU-Commissie heeft de verordening nu in principe bevestigd in een "voorlopige" beoordeling van de staatssteun, zo maakte het Ministerie van Economische Zaken bekend.

Dit is de kern van de zaak

Concreet gaat het om 1,2 miljard euro aan "vaste kosten" voor recultiveringskosten en sociale kosten zoals sociale akkoorden. Dit is bedoeld om een sociaal verantwoorde vermindering van banen te garanderen. Dit zal gebeuren ongeacht wanneer Leag daadwerkelijk uit de kolengestookte elektriciteitsopwekking stapt. Volgens het ministerie is het resterende bedrag van maximaal 550 miljoen euro onderhevig aan voorwaarden.

De mogelijke compensatie van maximaal 550 miljoen euro gaat over mogelijk gederfde winst voor Leag als gevolg van de uitfasering - maar dit hangt af van de vraag of de centrales ook na 2038 winstgevend zouden zijn geweest.

Habeck sprak van een "puntige" berekening, afhankelijk van toekomstige prijzen voor bijvoorbeeld elektriciteit en CO2. Hij was bang dat er minder geld zou zijn. Wat Brussel betreft, zei de minister dat de eerste signalen hem niet erg gerust hadden gesteld.

In maart 2021 startte de Europese Commissie een onderzoek naar de verenigbaarheid van het Duitse compensatieplan met de EU-mededingingsregels. De voorlopige overeenkomst die nu is bereikt, moet Duitsland een solide basis bieden om de twijfels die de Commissie in 2021 heeft geuit, weg te nemen, aldus de autoriteit. Habeck zei dat de technische implementatie nog tijd nodig heeft.

Leag investeert in windenergie en fotovoltaïsche energie

Het energiebedrijf Leag wil zwaar investeren in de uitbreiding van hernieuwbare energie en het bedrijf reorganiseren in het kader van de uitfasering van steenkool. Tegen 2030 moeten fotovoltaïsche en windenergiecentrales in Lausitz een vermogen van 7 gigawatt genereren. De energiecentrales moeten worden gevoed met waterstof. Thorsten Kramer, CEO van Leag, zei dat de compensatie een essentiële bouwsteen is voor de voortdurende succesvolle transformatie van het bedrijf in een "groene krachtcentrale".

Uitfasering steenkool overeengekomen in het oosten tegen 2038

Voor het Rijnlandse kolengebied zijn politici en het energiebedrijf RWE overeengekomen om kolen acht jaar eerder, in 2030, uit te bannen. Een eerdere uitfasering in de Oost-Duitse bruinkoolregio's is echter controversieel. In haar regeerakkoord was de federale coalitie van SPD, Groenen en FDP overeengekomen om de kolenuitfasering "idealiter" te vervroegen van 2038 naar 2030.

Habeck had enige tijd geleden gezegd dat een vervroegde uitfasering tot 2030, ook in het oosten, bij consensus overeengekomen zou moeten worden. "Dit wordt niet par ordre du mufti besloten, maar moet door een brede alliantie als een goed plan worden gezien."

In een document dat maandag door het ministerie werd gepubliceerd, werd met betrekking tot de Oost-Duitse kolenmijnregio's benadrukt dat de wettelijk overeengekomen uitfasering van kolengestookte elektriciteitsopwekking tegen 2038 van kracht blijft. "De Bondsregering zal geen politieke pogingen ondernemen om deze wettelijke termijn te veranderen." Habeck benadrukte dit dinsdag.

Leag CEO Kramer zei: "Ik ga ervan uit dat we de voor Leag geplande jaren zullen halen." De centrales zouden worden gesloten als er voldoende alternatieven zouden zijn om de continuïteit van de energievoorziening te waarborgen. "We hebben geen kristallen bol," zegt Kramer. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de elektriciteitsproductie uit bruinkool, kunnen wind- en zonne-energie niet gecontroleerd worden.

Habeck verwacht een vroegere uitfasering

Het Bondsministerie van Economische Zaken denkt dat een snellere, marktgestuurde uitfasering van steenkool ook in het oosten mogelijk is - tegen de achtergrond van een hervorming van de Europese emissiehandel. "Bruinkoolgestookte elektriciteitsopwekking zou dan tegen 2030 steeds onrendabeler moeten worden," aldus Habeck - hoewel dit van veel factoren afhangt.

Het ministerie verwijst naar de voortdurende uitbreiding van hernieuwbare energie en de geplande bouw van nieuwe gasgestookte elektriciteitscentrales die op waterstof moeten worden omgeschakeld - en de wettelijke mogelijkheid om de uitfasering van steenkool te vervroegen naar 2035. Habeck zei dat hij geloofde dat een kolenuitfasering in de Oost-Duitse kolenvelden eerder dan 2038 zou kunnen plaatsvinden.

De minister had maandag aangekondigd dat de federale regering de mogelijkheden voor staatssteunprogramma's in de voormalige steenkoolgebieden wil uitbreiden. Het doel is om de structurele verandering te versnellen. Directe investeringen in bedrijfsverplaatsingen moeten nu ook mogelijk worden.

Compensatie voor RWE al afgerond

In december heeft de EU-Commissie een compensatie van een miljard euro goedgekeurd voor het voortijdige vertrek van het energiebedrijf RWE uit de bruinkoolwinning en stroomopwekking in Noordrijn-Westfalen. RWE zal tot 2030 in totaal ongeveer 2,6 miljard euro gespreid ontvangen. De compensatiebetaling is staatssteun, zo maakte de EU-Commissie in Brussel bekend. De steun was echter nodig om RWE in staat te stellen zijn bruinkoolgestookte elektriciteitscentrales geleidelijk af te bouwen. RWE is van plan om de bruinkoolgestookte energiecentrales tot eind maart 2030 te exploiteren, maar sluit een latere reserveoperatie op kosten van de federale overheid niet uit./hoe/DP/men