Russische troepen zijn donderdag Oekraïne binnengevallen, waardoor de Europese gasprijzen hoger zijn geworden en de aandacht is toegenomen voor de gasvoorziening in landen als Duitsland, dat de grootste economie van Europa is en het meeste gas dat het verbruikt invoert.

De Nederlandse gasprijzen stegen donderdag met 30%-40% wegens bezorgdheid over onderbrekingen in de aanvoer, hoewel de uitvoerstromen van Russisch gas, olie en andere grondstoffen naar het Westen in de uren na het begin van de invasie stabiel bleven.

Rusland levert meer dan een derde van het gas van Europa.

De Duitse Bondskanselier Olaf Scholz heeft dinsdag de nieuwe Nord Stream 2 pijpleiding, die meer Russisch aardgas naar Duitsland moet brengen, stopgezet, nadat Moskou twee afgescheiden regio's in Oost-Oekraïne formeel had erkend.

Hier is de huidige stand van zaken in de Duitse gassector.

WAT ZIJN DE CIJFERS?

In 2021 importeerde Duitsland 142 miljard kubieke meter (bcm) gas, 6,4% minder dan in 2020, aldus het bureau voor de statistiek van de buitenlandse handel BAFA, dat de herkomst van de import niet vermeldt.

Het binnenlandse gasverbruik bedroeg 100 bcm in 2021, zei de nutsindustriegroep BDEW.

Duitsland beschikt over 24 bcm aan ondergrondse cavernes voor gasopslag. Een vijfde daarvan wordt vertegenwoordigd door Rehden, een eenheid die eigendom is van het opslagbedrijf Astora, dat op zijn beurt eigendom is van het Russische bedrijf Gazprom . De totale opslagcapaciteit zou dus kunnen voorzien in een kwart van het jaarlijkse gasverbruik van Duitsland.

De Duitse opslagcavernes zijn momenteel voor 30% gevuld, volgens gegevens van de industriegroep Gas Infrastructure Europe.

De binnenlandse gasproductie bereikte haar hoogtepunt in de jaren negentig en dekt nu nog slechts 5% van het jaarlijkse verbruik.

De directeur van het Duitse nutsbedrijf Uniper schatte vorige maand het aandeel van Rusland in de Duitse gasvoorziening op de helft, hoewel dit van maand tot maand kan schommelen.

Uit analysegegevens van ICIS voor de Duitse aanvoer bleek dat in december 2021 Russisch pijpleidinggas goed was voor 32%, Noors gas 20% en Nederlands 12%, met opslag 22% en de rest uit andere kleinere bronnen, waaronder binnenlandse productie.

"Rusland in zijn (gasleveranciers)rol kan de komende jaren niet vervangen worden," zei Maubach.

WAAROM HEEFT DUITSLAND GAS NODIG?

De verbranding van gas was vorig jaar goed voor 15,3% van de Duitse elektriciteitsproductie, volgens het BDEW.

Het verlies van een groot deel van de gasinvoer - uit welke bron dan ook - zou op korte termijn een verhoging van de kolengestookte opwekking in eigen land of de invoer van stroom uit de buurlanden nodig kunnen maken om het gat te vullen.

De situatie is acuter voor de verwarming van woningen, waar gas de helft van de 41,5 miljoen huishoudens in Duitsland warm houdt, en in de verwerkende industrie, waar sectoren zoals keramiek niet kunnen produceren zonder de brandstof.

WELKE ANDERE BANDEN HEEFT DUITSLAND MET RUSLAND?

Duitsland en Rusland hebben al tientallen jaren een sterk partnerschap voor de energievoorziening. Het werd gesloten tijdens de Koude Oorlog en is sterk gebleven ondanks ups en downs in de bilaterale betrekkingen.

Duitsland heeft niet alleen gas uit Rusland nodig. BAFA toonde aan dat 34% van de ruwe olie van Duitsland in 2021 uit Rusland kwam en steenkoolgroep VDKi zei dat 53% van de steenkool die de Duitse stroomproducenten en staalfabrikanten ontvingen vorig jaar uit Rusland kwam.

ZAL DE VRAAG NAAR GAS DALEN?

Uiteindelijk wel, om te voldoen aan de beloften van Duitsland om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Verwarming met gas zal op lange termijn geleidelijk worden afgeschaft ten gunste van warmtepompen en andere alternatieven.

Maar bij de elektriciteitsopwekking zal het gebruik van gas naar verwachting gedurende een overgangsperiode toenemen in het kader van de plannen om geleidelijk een einde te maken aan het gebruik van steenkool en kernenergie.

Het toekomstige verbruik zal afhangen van de snelheid waarmee Duitsland hernieuwbare energiebronnen gaat gebruiken en van de vraag of waterstof met een lage uitstoot uit hernieuwbare bronnen zoals wind en zon kan worden gebruikt om fossiel gas te vervangen.

Het Internationaal Energieagentschap heeft gezegd dat de klimaatverbintenissen van de landen de Europese vraag naar gas zouden doen dalen van 596 bcm in 2020 tot 504 bcm in 2030, hoewel die vraag, uitgaande van het "verklaarde beleid" van de regeringen, slechts marginaal zou dalen tot 587 bcm. Het IEA heeft geen uitsplitsing voor afzonderlijke landen.

WELKE ALTERNATIEVEN HEEFT DUITSLAND?

EU-functionarissen hebben de afgelopen maanden alternatieve gasleveringen gezocht in landen als de Verenigde Staten, Qatar, Azerbeidzjan en Japan, tegen de achtergrond van de escalerende spanningen met Rusland, de grootste gasleverancier van de EU.

De invoer van vloeibaar aardgas (LNG) in Europa bereikte in januari een recordhoogte van bijna 11 bcm, waarvan bijna de helft afkomstig was uit de Verenigde Staten.

In Europa wordt LNG ontvangen in Groot-Brittannië, langs de noordwestelijke Europese kust en in de Middellandse Zee - een nog jonge en groeiende industrie. Duitsland heeft geen binnenlandse LNG-infrastructuur, maar de Nederlandse aanlandingsterminal Gate met 12 bcm behandelingscapaciteit bevoorraadt West-Duitse klanten.

Europa concurreert met Aziatische kopers om ladingen op de mondiale LNG-markten, waar schommelingen in de vraag volatiele en hoge prijzen kunnen veroorzaken.

Wat pijpleidinggas betreft, hebben de Europese nutsbedrijven doorlopende aankoopcontracten met Rusland voor een periode tot 30 jaar met take-or-pay-opties en gekoppeld aan overeengekomen benchmarks zoals olie of spotprijzen op virtuele Europese gashandelsplaatsen.

Het is aan de tegenpartijen om te publiceren wanneer welke contracten worden verlengd en tegen welke voorwaarden, en de transparantie kan minimaal zijn.